‘Reken jongeren niet af op één stommiteit’

In principe beschermt de vog de samenleving tegen criminele veelplegers. Een vog draagt er in de zorg, het onderwijs of openbare veiligheid aan bij dat kinderen en zieken worden beschermd tegen misbruik en ontucht. De vog heeft een belangrijke functie en moet niet worden afgeschaft. Maar wees ook reëel: een vog biedt geen garantie op veiligheid. Risico’s voorkom je niet door jongeren buiten te sluiten, maar juist door ze te ondersteunen.

Dat besef lijkt echter zoek. Het aantal vog-aanvragen door jongeren onder de 23 jaar is de laatste jaren explosief gestegen: van 110.000 in 2010 tot 169.000 in 2015. Een vog eisen is razend populair bij werkgevers en instellingen. Zelfs voor woningen heb je straks een vog nodig. Recent maakte Rotterdam bekend dat het inwoners met een crimineel verleden gaat weren uit achterstandswijken. Er is met de vog’s een systeem opgetuigd dat zijn doel voorbijschiet. De huidige werkwijze ontneemt met name jongeren de kans op succes in hun loopbaan en vergroot zo de kans op herhaling.

Steeds meer instellingen eisen een vog van personeel en scholen gebruiken de vog zelfs als selectie-instrument. Dit leidt ertoe dat leerlingen opleidingen met vog-eisen ontlopen of niet solliciteren omdat ze – veelal onterecht – angstig zijn dat zij geen vog kunnen krijgen. Zoals uit de cijfers blijkt worden vog’s zelden geweigerd: in 2015 slechts 438 keer. Zelfs bij jongeren met een justitieel verleden wordt minder dan 5 procent van de vog-aanvragen afgewezen. Maar weinig mensen weten dit. Daarnaast kost het aanvragen van een vog geld, waardoor jongeren die hun kansen laag inschatten geen poging wagen. Wat ons betreft is het hoog tijd om maatregelen te treffen om jongeren een eerlijke kans te geven.

Werkgevers en onderwijsinstellingen moeten zich veel bewuster worden van hun verantwoordelijkheid om jongeren kansen te geven. Zelfs professionele hulpverleners hebben niet altijd de juiste informatie en geven soms verkeerde voorlichting. Het is noodzakelijk dat we hen, en de jongeren zelf, bekender maken met de feiten en fabels. Onze urgente oproep aan werkgevers en instellingen is dan ook: eis alleen een vog als dat echt nodig is, en niet gewoon omdat het kan.

Maar daarmee houdt het niet op. Zelfs als je onschuldig blijkt te zijn, kan een vog-eis je toekomst blokkeren. Neem Marlon. Omdat zijn zaak jaren in behandeling was, kreeg hij geen vog en kon hij zijn opleiding niet afronden. Hij werd uiteindelijk vrijgesproken, maar was door de systematiek ten onrechte twee jaar van zijn leven kwijt. Door landelijke regelgeving mag de dienst Justis, verantwoordelijk voor de uitgifte, geen vog afgeven als er nog een procedure of onderzoek loopt.

Onschuldig tot het tegendeel is bewezen gaat bij een vog dus niet op. Justitiële onderzoeken duren vaak tergend lang. Zeker voor jongeren is het belangrijk dat de procestijd verkort wordt en er een alternatief komt voor vog-aanvragen bij lopende strafzaken. Nu worden de kansen van jongeren in een cruciale levensfase onnodig afgesneden. Soms geheel ten onrechte, als iemand onschuldig is. Zo’n valse start kan een enorme impact hebben op het leven van een jongere.

Den Haag moet de regels omtrent het verkrijgen van een vog aanpassen. Staatssecretaris Dijkhoff liet in februari weten dat hij bang is dat jongeren huiverig zijn om een vog aan te vragen. Maar een oplossing voor de omgang met lopende zaken lijkt niet op de politieke agenda te staan. Dijkhoff doet er goed aan deze vog-problemen aan te pakken. Het mag niet zo zijn dat jongeren steeds verder van de maatschappij af komen te staan.

Beter beleid vanuit Den Haag, bewustwording bij werkgevers en onderwijsinstelingen over de maatschappelijke keerzijde van de vog én betere voorlichting aan jongeren en professionals over de kansen op een vog zijn hard nodig. Daarom dienen wij in Amsterdam een initiatiefvoorstel in om de knelpunten snel op te lossen.

Wij willen goede en eerlijke kansen voor al onze jongeren. Anders blijven duizenden jongeren in de meest cruciale jaren van hun leven onbedoeld en onterecht aan de kant staan.