Opinie: Zorg voor gelijke kansen in onderwijs

Kinderen uit kwetsbare milieus worden door ons onderwijssysteem op achterstand gezet. Dit concludeert een groep onderwijskundigen, sociologen en economen in een rapport dat vorige week verscheen. Door de vroege selectie en onderadvisering in het onderwijs krijgen niet alle kinderen de kans om het beste uit zichzelf te halen.

Een paar jaar geleden bleek bijvoorbeeld dat een bepaalde basisschool in Amsterdam Zuid-Oost nog nooit een kind bij het vwo had afgeleverd. Uit nader onderzoek bleek dat al het lesmateriaal om kinderen op het vwo voor te bereiden al lang geleden de deur uit was gedaan. Overbodig, want al deze kinderen gingen toch gewoon naar het dichtstbijzijnde vmbo?

Onderadvisering op basis van afkomst is al jaren een probleem in het onderwijs. Ondanks de beste intenties, komt het geregeld voor dat juffen en meesters de capaciteiten van kinderen lager inschatten dan ze daadwerkelijk aankunnen. Dit jaar werd bij 400 Amsterdamse kinderen het schooladvies aangepast op basis van hun eindtoets. Het aantal kinderen dat op de toets hoger scoorde dan het schooladvies lag nog vele malen hoger, maar niet alle ouders hebben de mogelijkheden en zijn assertief genoeg om de school te vragen het advies bij te stellen.

Het tegenovergestelde komt ook voor: overadvisering op basis van afkomst.

Druk van ouders

De druk van sommige ouders om hun kinderen toch in hemelsnaam naar havo of vwo te laten gaan, is vaak groot. Basisschooladviezen worden niet naar beneden bijgesteld op basis van de eindtoets. De onderzoekers laten zien wat het gevolg is. Kinderen van hoger opgeleide ouders profiteren, waar kinderen van lager opgeleide ouders de dupe zijn. Dit leidt ook tot toenemende segregatie in het onderwijs.

In Amsterdam gaat 70 procent van de kinderen uit Zuid naar het vwo. In Amsterdam Zuid Oost gaat het hetzelfde percentage kinderen naar het vmbo. Om ongelijkheid op basis van schooladviezen in het onderwijssysteem tegen te gaan, zien wij een aantal mogelijkheden.

Door het selectiemoment uit te stellen, meer gemengde adviezen toe te staan en door de mogelijkheden voor doorstroming te vereenvoudigen, kunnen betere toekomstkansen worden geboden voor alle kinderen. Waar de trend in de meeste steden naar meer categorale scholen is (alleen havo of vwo), stellen een aantal scholen het selectiemoment juist uit tot 14  of zelfs 16 jaar. Met positief resultaat.

Het Reitdiepcollege in Groningen is bijvoorbeeld een school waar leren wordt  gezien als doorgaand proces, zonder hordes tussen de leerjaren. Vanaf het eerste tot het vierde leerjaar zitten leerlingen van vmbo tot atheneum bij elkaar in één klas, met dezelfde docenten. Ze volgen hun vakken op het niveau dat de basisschool als advies meegaf. Blijkt na verloop van tijd dat ze in bepaalde vakken beter of slechter zijn, dan kunnen ze die op het niveau dat het beste aansluit volgen.

Leraren kunnen nu al een gemengd advies geven, bijvoorbeeld vmbo-havo, zodat we langer de tijd hebben om te zien welk niveau het beste bij een leerling past. Het geven van zo’n advies moet vanzelfsprekender worden. Dit vergt natuurlijk ook dat er voldoende brede schoolgemeenschappen zijn met meerdere niveaus, waar kinderen naar kunnen doorstromen. De trend naar steeds meer categoraal onderwijs is in die zin zorgelijk.

Doorstroom binnen ons onderwijssysteem is een heel groot goed. Het zorgt ervoor dat kinderen uiteindelijk een diploma halen op het niveau dat ze aankunnen. Helaas wordt stapelen steeds moeilijker, zo blijkt uit onderzoek van de Onderwijsraad. Kinderen moeten ieder jaar de kans krijgen om door te stromen, bijvoorbeeld van 2 vmbo naar 2 havo en na 3 havo naar 3 vwo.

Ook aparte vakken moeten op een hoger niveau gevolgd kunnen worden, zodat leerlingen hun wiskundetalent of talenknobbel verder kunnen uitbouwen. Dan geef je kinderen echt de kans om te laten zien wat ze kunnen, ook de laatbloeiers. Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje luidt het spreekwoord. Daar mogen we ons niet bij neerleggen. Het onderwijs is bij uitstek het instrument dat ervoor kan zorgen dat niet je afkomst, maar je toekomst telt.

Meer aandacht voor doorstroming en goede advisering verkleint de sociale verschillen. Laat daarom de roep van kinderen, ouders, leraren en wetenschappers niet verloren gaan: zorg voor gelijke onderwijskansen voor iedereen.