Marjolein blogt: Kies voor vrijheid, bestrijd segregatie

Nota bene op 5 mei, de dag dat we de vrijheid vieren, vroeg de VVD zich in het Parool af wat er mis is met segregatie in het onderwijs. Gemengde scholen leiden maar tot ‘onnodig gedoe’, aldus de liberalen.  Dat is mijn wereld op zijn kop. Voor echte vrijheid moeten we ons juist inzetten voor meer in plaats van minder gemengde scholen.

Vrijheid begint bij in harmonie samen kunnen leven. Elkaar ontmoeten en je leren verplaatsen in de ander. Amsterdam biedt die rijkdom volop. Onze stad is misschien wel de meest diverse, meest gemengde van de wereld. Toch zien we die diversiteit vaak niet terug op onze schoolpleinen en in onze schoolklassen. Onuitstaanbaar. Want hoe moeten onze kinderen leren samenleven als ze elkaar niet eens in de klas tegenkomen?

Gescheiden naar school gaan, staat haaks op samenleven en elkaar ontmoeten. Toch kent onze diverse stad veel te veel scholen met een eenzijdige afspiegeling van de stad. Vier van de  10 basisscholen is  vooral ‘wit’ of vooral ‘zwart’. Een vergelijkbare segregatie zien we als het gaat om opleidingsniveau van de ouders. Ongeveer een derde van de basisscholen heeft bijna alleen maar leerlingen van laagopgeleide ouders, terwijl  op ongeveer een  zesde van de scholen vrijwel alleen maar kinderen van hoogopgeleide ouders zitten. In het Amsterdamse voortgezet onderwijs zien we die segregatie nog sterker terug. Het aantal gemengde scholen is afgenomen tot nog maar 8 scholen, een achtste van het totale schoolaanbod. Kinderen uit verschillende milieus ontmoeten elkaar daardoor steeds minder op school.

Het feit dat kinderen gescheiden naar school gaan, heeft maar voor een deel te maken met buurtsegregatie. Onderzoek van OIS laat zien Amsterdamse buurten veel gemengder zijn dan de scholen die er staan. Kinderen wonen dus vaak wel samen in de buurt, maar gaan niet samen naar school. Daarmee wordt Amsterdam steeds meer een stad van gescheiden werelden.

Dat roept bij mij de vraag op welk signaal we aan kinderen geven als ze wel samen wonen in Amsterdam, maar niet samen naar school gaan? Wat betekent dat voor de manier waarop ze later samenleven in een wereld van steeds meer filterbubbels en toenemende polarisatie? Daar komt bij dat segregatie kinderen gevangen houdt in achterstand. Onderzoeken tonen veelvuldig aan dat scholen met veel achterstandsleerlingen vaker problemen hebben met betrekking tot onderwijskwaliteit en veiligheid.

Ondanks al deze feiten, vraagt VVD raadslid Werner Toonk zich in deze krant af waarom we ons druk moeten maken over segregatie. Want: “We leven in een vrij land”,  “hebben geen overheid nodig om bij te sturen” en “verschillen kunnen leiden tot onnodig gedoe in de klas” . Kortom, onder het mom van individuele keuzevrijheid, praat hij segregatie goed. Maar biedt een gesegregeerde stad wel echt keuzevrijheid? De meeste Amsterdamse ouders die ik spreek zouden het liefst willen dat hun kinderen naar een gemengde school gaan. Zij voelen zich juist beperkt in de keuze omdat die scholen er veel te weinig zijn. Zij hebben dus helemaal niet de vrijheid om te kiezen, zoals het VVD raadslid ze voorspiegelt.

De tegenstelling tussen keuzevrijheid en het bestrijden van segregatie, is een valse tegenstelling.  Het is juist andersom: door segregatie te bestrijden vergroot je de vrijheid. De vrijheid om te kiezen voor een gemengde school. De vrijheid om je te onttrekken aan achterstand. En de vrijheid om met en van elkaar te leren. Iets wat heel veel ouders graag zouden willen voor hun kinderen. We kunnen niet van ouders vragen een collectief probleem als onderwijssegregatie individueel op te lossen. Zo’n oplossing kost collectieve inspanning en inzet. En is onderwijs nou niet bij uitstek een collectief belang waar de overheid zich voor moet inspannen?

En de mogelijkheden daarvoor zijn legio. Bijvoorbeeld door het stimuleren van en voorrang geven aan ouderinitiatieven; door transparante inschrijfsystemen en een goede en tijdige voorlichting aan ouders; door te zorgen voor een voorschool op elke school; door extra geld in te zetten voor brede brugklassen en brede schoolgemeenschappen; door goede afspraken over schoolgroei en te zorgen voor goede samenwerking tussen schoolbesturen; door de beste schoolgebouwen op de lastigste plekken neer te zetten; door extra ondersteuning en de beste leraren in te zetten voor leerlingen die het het hardst nodig hebben. Allemaal maatregelen die helpen bij het gemengder maken van scholen, zonder dat het ook maar iets van de keuzevrijheid aantast.

Wat echter niet helpt zijn wegkijken, goedpraten en het ouders zelf maar laten uitzoeken. Dat zal segregatie alleen maar versterken. Dus beste VVD, kies nou eens echt voor de vrijheid! Bestrijd segregatie!