‘Maatwerk boven eenheidsworst: hoe krijg je mensen aan het werk?’

In de geweldige documentaire ‘sta me bij’ uit 2010 worden twee consulenten van de Sociale Dienst in Zutphen gevolgd. Enerzijds de ervaren Bruno die zeer betrokken is bij zijn clienten en ook hun andere problemen, zoals verslaving en huisvesting, probeert op te lossen om ze weer op de rails te krijgen. Anderzijds Debbie die een strenge en zakelijke aanpak heeft om mensen weer aan het werk te krijgen.

De documentairemakers hebben een jaar lang meerdere clienten van de twee consulenten gevolgd en geven door de lens van hun camera een helder beeld van de verschillende situaties waarin werkzoekenden zich begeven. Daarmee wordt ook zichtbaar wat het belang van maatwerk is. De aanpak van Bruno en Debbie verschilt enorm van elkaar en toch zijn zij ieder op hun eigen manier effectief.

Ik moest deze week weer aan deze documentaire denken toen ik las over de aanstaande aanpassingen in de Wet werk en bijstand (maatregelen WWB). Hierdoor moeten gemeenten veel meer vaste regeltjes volgen en hebben ze veel minder mogelijkheden om per persoon te kijken wat wenselijk is. Ze kunnen dus veel minder maatwerk leveren. Amsterdammers in de bijstand die niet aan die vaste regeltjes voldoen, kunnen drie maanden op hun uitkering worden gekort.

Dit soort ‘eenheidsworst’, waar iedereen precies hetzelfde moet doen staat haaks op het idee dat mensen aan het werk helpen precisiewerk is. Het staat ook haaks ook op het idee dat gemeenten voor steeds meer taken verantwoordelijk raken, want nu bepaalt Den Haag hoe Amsterdamse werklozen behandeld moeten worden. Dat is zonde, want de gemeente heeft nu al voldoende wapens om mensen in de bijstand die ‘niet willen werken’ aan te pakken.

Het gevaar bestaat nu dat deze nieuwe maatregelen zullen leiden tot veel schrijnende situaties. Doordat mensen niet aan standaard-formules kunnen voldoen, komen ze eerder in de grote problemen. Mensen drie maanden korten op hun uitkering kan grote gevolgen hebben. Vaak ontbreekt een financieel vangnet, waarmee ze dit kunnen opvang. Mensen raken verder in de sores en hebben schuldhulpverlening, bijzondere bijstand en maatschappelijke opvang nodig. Met alle kosten van dien.

Niet voor niets oordeelde de Raad van State dat die ‘drie-maandenregel’ een veel te heftige straf is. Een straf bovendien, die ook nog eens zorgt voor bakken aan extra bureaucratie, aldus de Nederlandse Vereniging van Gemeenten.

Je kunt dus gerust zeggen dat ik die nieuwe wet een bijzonder slechte zaak vind. En ik weet bijna zeker dat ook Debbie en Bruno dit vinden. Hun persoonlijke aanpak komt in het geding en daarmee de kans op succes. En daarmee juist het succes dat ze met hun clienten kunnen bereiken.