Notitie over de Combino

Notitie van de raadsleden Reuten, Olij, Marres, De Wolf en Bijlsma ten behoeve van de bespreking van het agendapunt ‘Combino’ in de raadsvergadering van 4 december 2002

Aan de Gemeenteraad

Aanleiding

De PvdA-fractie is na berichten over problemen met het gebruik van de Combino en enkele persoonlijke ervaringen van raadsleden op de nieuwe tram op onderzoek uitgegaan. Er is door drie raadsleden op 13 november een quickscan uitgevoerd als onderdeel van de PvdA-campagne ‘Meer rood op straat…’ In het kader van ‘Meer rood op straat…’ bezoeken PvdA-raadsleden elke maand verschillende plekken in de stad en praten vooral met Amsterdammers en de mensen op de vloer om te horen wat er goed en slecht gaat. Meerijden op diverse trams op verschillende lijnen in de ochtendspits leverde zowel van personeel als van reizigers een duidelijke bevestiging op van de eerder gesignaleerde gebruiksproblemen van de Combino. Daarnaast is recent bekend geworden dat er een technisch probleem is. Het piepen van de wielen. Hiervoor moet nog een oplossing worden gevonden in overleg met de fabrikant.

Deze notitie is als volgt opgebouwd:

1. De belangrijkste problemen op een rijtje
2. Gevolgen voor de exploitatie en ervaringen gebruikers
3. Vragen en oplossingen

Met het oog op de regelmatige levering van een nieuwe Combino is gekozen voor de nieuwe manier om snel iets te agenderen dat actueel is en haast heeft. Deze notitie kan dienen als basis voor de bespreking in de Raad. Het college van Burgemeester en Wethouders wordt uiteraard uitgenodigd om aan het debat deel te nemen.

1. De problemen op een rijtje

In het dagelijks gebruik door reizigers en personeel van de nieuwe Amsterdamse tram de Combino doen zich naar onze waarneming problemen voor die te maken hebben met ontwerp en realisatie daarvan. We baseren ons daarbij op eigen waarneming, gesprekken met bestuurders, conducteurs en reizigers.

• De conducteur zit op de verkeerde plaats. Belangrijkste nadeel is het daardoor veroorzaakte extra oponthoud bij de haltes. Dit wordt veroorzaakt doordat reizigers langs de conducteurscabine moeten en zich dus min of meer in een rij opstellen die zich in de deuropening en op de halte vormt. (eigen waarneming en bevestigd door conducteurs)
• Als de conducteur met het oog op snel verder rijden iedereen binnenlaat ontstaat een onoverzichtelijke situatie, met name voor de conducteur. De reizigers moeten twee kanten op de tram in en kunnen bij drukte niet meer gecontroleerd worden of van een kaartje worden voorzien. (eigen waarneming en bevestigd door conducteurs)
• Het overzicht bij de conducteur is door de nieuwe plaats in het algemeen minder goed, vooral over het achterste deel van de tram. Bij het in- en uitstappen kan de conducteur niet zoals in de oude trams alle overige deuren in één keer in de gaten houden. Bovendien gaat de aandacht meteen naar stempelen en controleren i.v.m. genoemd oponthoud door rij-vorming.

Enkele kleinere problemen:

• Enkele conducteurs klagen over schouder- en rug problemen door de plaats van het paneeltje en over gebrek aan beenruimte als ze recht voor het raampje zitten.
• De tram rijdt volgens verschillende bestuurders en reizigers heerlijk, maar schommelt wel. Dit veroorzaakt bij sommige personeelsleden – zo blijkt uit gesprekken – en wellicht ook reizigers wagenziekte.
• De plek voor een rolstoel met onhandig hangende beugel met stempelautomaat ernaast is niet veilig wanneer die wordt gebruikt voor een kinderwagen. Kinderwagens met baby’s zijn sowieso een probleem. De moeders weten dat de kinderen uit de wagen moeten en dat het wagentje opgeklapt meegenomen dient te worden. De regel is echter moeilijk te handhaven en wordt zeker op rustige uren niet nageleefd.
• Volgens conducteurs vinden sommige reizigers dat de uitgangen onvoldoende aangegeven zijn en moeilijk te herkennen bij een volle tram.
• De hekjes om verkeerd instappen te voorkomen (iedereen was gewend aan de achterste deur, maar dat is bij de nieuwe tram fout) zijn te kort waardoor in de praktijk overal wordt ingestapt. Door de hanghoogte kan het hekje (m.n. achterin) volgens één van de conducteurs bovendien gevaarlijk terugklappen in het gezicht van kinderen (al of niet in wandelwagens).
• Er is maar één halte-routebord aanwezig op de tram. Dit zou in elk compartiment aanwezig moeten zijn.
• De deuren sluiten langzaam vindt een aantal conducteurs en bestuurders.

2. Gevolgen en ervaringen

De belangrijkste gevolgen van bovengenoemde problemen zijn:

• Toename van zwartrijden, ongecontroleerde reizigers en reizigers die niet of moeilijker tot de orde kunnen worden geroepen. (veroorzaakt door plaats hokje en hekjes)
• Instapprobleem doet zich in feite al voor bij vier instappers op de halte. Als de conducteur iedereen snel naar binnen wil laten gaan om snel verder te kunnen (we spreken bij ophoping van instappers buiten over minuten extra oponthoud) is het overzicht zoek en verdwijnen veel reizigers ‘gedwongen’ in twee richtingen de tram in.
• De motivatie bij conducteurs daalt door de onmogelijkheid om de verschillende taken te combineren. Men legt zich neer bij de situatie. Eén conducteur vertelt dat een delegatie conducteurs ook naar de fabriek is geweest en daar tips heeft gegeven over ontwerp en indeling. Daar is volgens deze conducteur blijkens de afgeleverde Combino te weinig naar geluisterd.
• Aantasting punctualiteit en exploitatie (kaartinkomsten en betrouwbaarheid) kost geld en vergroot de ergernis bij reizigers die veel langer doen over de reis. Een fout geplaatst instapbalkon en conducteurscabine doen de wachttijden toenemen waardoor de dienstregeling zeker in de spits niet gehaald wordt.
• Werkplezier neemt af en arbeidsomstandigheden van de conducteurs verslechteren.
• ’s Avonds is de tram volgens conducteurs minder veilig door slecht overzicht. Afsluitmogelijkheid achterste deel wordt in de praktijk weinig gebruikt.
• Conducteurs vertellen over de instructie dat ze i.v.m. de persoonlijke veiligheid – die met de nieuwe conducteurscabine overigens wel vooruit is gegaan volgens de gebruikers – het hokje niet mogen verlaten. Dat betekent dat de klep voor rolstoeltoegang in de praktijk ook niet gebruikt kan worden. Het moge duidelijk zijn dat de – zonder uitzondering servicegerichte en vriendelijke conducteurs die wij in ons mini-onderzoek spraken – wel eens de regel overtreden om een klant van dienst te zijn.

3. Vragen en oplossingen

Elke week wordt een Combino afgeleverd. Snel handelen is dus geboden. De in deze notitie beschreven problemen hebben te maken met gebruik en exploitatie en doen dus niets af aan nut, wenselijkheid en de rest van ontwerp en indeling van de nieuwe tram. De reizigers zijn over het algemeen tevreden over het comfort en het is dan ook niet de bedoeling terug te komen op de vervanging van de trams. Ook de nog te leveren trams moeten er gewoon komen. Het aan de orde stellen van deze gebruiks- en exploitatieproblemen en eventueel oplossen ervan, staat verder los van de technische problemen (piepende wielen en mogelijk software) die hoe dan ook met de fabrikant moeten worden opgelost.

• Is het mogelijk om – eventueel in combinatie met het oplossen van de technische problemen – de levering van Combino’s tijdelijk op te schorten en te bezien of noodzakelijke verbeteringen van de indeling en inrichting van de trams in ieder geval voor de nog te leveren Combino’s kunnen worden doorgevoerd?
• De niet aanwezige linker achterdeur van de tram en de ruimte daar biedt volgens ons mogelijkheden om een achterbalkon te maken met een hokje waardoor het inmiddels aangeleerde ‘achter instappen’ ook bij de Combino kan. Onderzocht moet worden of de kosten van aanpassing opwegen tegen de kosten van gederfde kaartinkomsten, exploitatieverliezen door slechte uitvoering dienstregeling, afgenomen werkplezier en arbo-klachten conducteurs.
• Eén van de argumenten voor de nieuwe tram was de bedrijfszekerheid. Is het waar dat software problemen (een mogelijk nieuw technisch probleem naast de piepende wielen) een flink deel van de Combino’s aan de kant houdt? Rond 13 november waren er volgens een bron van de inmiddels tot 11 opgelopen Combino’s op lijn 17 nog maar vier over.
• Kunnen mogelijk noodzakelijke kleine aanpassingen zoals meer routeborden, betere hekjes, snellere deuren en het opnieuw bekijken van de beugels met stempelautomaat en de plaats voor rolstoelen snel worden bekeken met een delegatie van conducteurs, bestuurders en reizigers zodat die ook meegenomen kunnen worden voor later af te leveren Combino’s?

De leden van de gemeenteraad,

M.J.A. Reuten

B.C.J. Olij

H.H.M.M. Marres

F. de Wolf

A. Bijlsma