Algemene Beschouwingen: Speech Marjolein Moorman

Vandaag hield Marjolein Moorman, fractievoorzitter van PvdA Amsterdam, haar speech tijdens de Algemene Beschouwingen van gemeente Amsterdam. In haar speech was zij kritisch jegens het college en de door haar gepresenteerde begroting. Namens de gehele oppositie diende Moorman een motie in waarin het vraagt om een addendum, een toevoeging aan deze begroting waarin het meer duidelijkheid verschaft of zijn plannen.

Lees haar bijdrage hieronder.

‘Op 24 juli 1933 zat Franklin D. Roosevelt in een radiostudio ergens in Amerika. Een paar maanden eerder was hij president van de Verenigde Staten geworden, een land dat verscheurd werd door crisis. In die radiostudio blikte Roosevelt terug op zijn eerste honderd dagen als president van de VS. Zijn presidentschap was begonnen op de trappen van het Capitool waar hij historische woorden sprak: ‘The only thing we have to fear, is fear itself.’ Direct na het uitspreken van die woorden riep Roosevelt het Congres bij elkaar en ging hij aan het werk. In zijn eerste dagen als president voerde hij het minimumloon in, zorgde hij voor een maximaal aantal werkuren voor arbeiders. Hij voorkwam een bankenrun en versterkte toezicht op allerlei overheidsinstellingen. Dankzij de New Deal klom de VS in razend tempo uit de crisis die het land teisterde. Een ongeëvenaarde prestatie.

Door die radio-uitzending werden de ‘First hundred days’ een begrip. De eerste honderd dagen waren voortaan een belangrijke graadmeter en daarmee cruciaal voor het slagen of falen van een nieuw politiek bestuur.

Voorzitter, afgelopen vrijdag vierde dit college haar eerste honderd dagen. Het is wat onopgemerkt voorbij gegaan, maar namens de PvdA wil ik u er alsnog van harte mee feliciteren. Een mooi moment om een tussentijdse balans op te maken. Een mooi moment ook om de begroting te bespreken. Een begroting verschaft normaal gesproken namelijk goed inzicht in wat een college precies voor plannen heeft, hoe ze die wil financieren en wat ze daarmee gaat bereiken.

U begrijpt dat wij dus reikhalzend uitkeken naar deze begroting, want tot op heden hadden nog maar weinig invulling gezien van het coalitieakkoord. Dat wil zeggen van uw nieuwe plannen. Wel leerden we dat sommige ideetjes bij nader inzien toch weer snel werden terug veranderd in oude plannen, zoals bij het buurtschoolbeleid. Prima natuurlijk, zijn we niet ontevreden over, maar waar we natuurlijk vooral benieuwd naar zijn is wat u nu anders gaat doen met het geld dat u wilt uittrekken. Bijvoorbeeld het extra geld voor onderwijs en armoede. Mooi dat u meer wil uitgeven aan die posten. Maar dat is natuurlijk niet nieuw. Dat zei u een aantal maanden geleden ook al. Belangrijker is hoe u het geld vertaald naar concrete plannen en ideeën en wat die precies gaan opleveren. Hoe gaan schoolkinderen profiteren van onderwijsuitgaven? Hoe voorkomen we hiermee segregatie in het onderwijs, of taalachterstand, of schooluitval? Hoe zorgen we dat arme gezinnen ook echt uit de armoede komen? Kortom: Wat gaat het nieuwe college doen en wat wil zij precies bereiken?

Voorzitter, dit college hield geen radio-uitzending om haar prestaties van de eerste honderd dagen uit te lichten, ik begrijp heel goed dat ze daar ook niet direct de noodzaak voor zagen, maar er was wel een televisie-uitzending afgelopen vrijdag waarin de financieel woordvoerder van D66 zich opvallend kritisch uitliet over de eigen begroting. Hij zei dat we op basis van de begroting niet effectief kunnen beoordelen of het college haar doelstellingen bereikt.

Voorzitter, de heer Guldenmond sprak verstandige woorden en heeft wat ons betreft gelijk. Maar voordat ik daarover uitweid wil ik het college eerst een compliment maken. Het moet gezegd, de begroting ziet er ziet er mooier uit dan voorgaande jaren. Fris, met mooie foto’s, dikker papier, kleurenprint. Nogmaals, complimenten voor de vorm. Dat kun je aan sommige partijen wel overlaten

Maar nu de inhoud. Voorzitter, Jan Paternotte zei vorig jaar op deze plek dat de begroting gaat over geld, pecunia, doekoe, slappe was, over grote bedragen. Ik wil dat niet betwisten. We besluiten met elkaar immers over bijna zes miljard. Maar geld is natuurlijk maar de helft van het verhaal. Veel meer dan over geld, gaat de begroting over keuzes. De begroting is niet zomaar een optelsom van financiële posten. Het is een richtingaanwijzer voor de keuzes die we maken voor de toekomst van de stad. Een visie op hoe we het goede versterken en het kwade bestrijden.

En voorzitter, dan blijkt dat de mooie foto’s, papier en opmaak je even kunnen afleiden, maar uiteindelijk kunnen zij niet verbloemen dat er eigenlijk maar weinig nieuwswaardigs te melden is. Het is een beetje zoals met een glossy. Je krijgt er kortstondig een lekker gevoel van, maar als je hem uit hebt voelt het leeg en vraag je je af waar je je tijd aan hebt verdaan. Deze begrotingsglossy telt weliswaar 501 pagina’s, maar is inhoudelijk flinterdun.

Laat ik dat illustreren aan de hand van de onderwijsparagraaf. Onderwijs is een belangrijke prioriteit van veel partijen in deze raad en had een belangrijke plek in het coalitieakkoord. Terecht, want we willen natuurlijk het allerbeste voor onze Amsterdamse kinderen. En we beseffen ons goed: een succesvolle toekomst begint bij een succesvolle schoolcarrière. We hebben inmiddels een mooie traditie opgebouwd in de stad dat we het niet meer alleen over schoolgebouwen willen hebben, maar we scholen ook willen helpen zichzelf kwalitatief te verbeteren. Het is dan ook helemaal niet gek dat dit college haar portemonnee trekt voor het onderwijs. Op naar nul zwakke scholen zou ik zeggen. Maar wat schetst onze verbazing: de doelstelling op onderwijs komt niet verder dan ‘alle kinderen en jongeren doorlopen de schoolloopbaan die past bij hun capaciteit en potentie’. De indicator die het aantal zwakke scholen in kaart brengt is simpelweg geschrapt. Waar is de ambitie gebleven om te zorgen dat alle kinderen les krijgen op goede en aantrekkelijke scholen? Willen we niet langer de capaciteit en potentie van kinderen juist vergroten? Vinden wij het nu al voldoende als kinderen gewoon op school zitten? Begrijp ik uit het schrappen van de indicator dat dit college de ambitie om het aantal zwakke scholen terug te brengen, gewoon laat varen?

Dat roept uiteraard ook de vraag op waar u al het onderwijsgeld dan aan gaat uitgeven. Op pagina 435 lees ik terug dat u ongeveer de helft wil uitgeven aan stenen. Waarom dat nodig is, wordt niet uitgelegd. Zo is de stijging van het aantal kinderen dat naar het voortgezet onderwijs gaat de komende 4 jaar maar eenderde van de stijging van de afgelopen vier jaar. Ook de stijging in het basisonderwijs is minder groot. Het wordt mij dus niet duidelijk waarom u het geld uitgeeft aan stenen. Maar wat nog lastiger is, het wordt mij ook volstrekt niet duidelijk waar u de rest van het geld aan gaat uitgeven. U wilt het voortijdig schoolverlaten terugbrengen tot hetzelfde ambitieniveau als het vorige college, maar wat u daar voor gaat doen of gaat uitgeven: geen idee. U zegt de binnenluchtkwaliteit in scholen te willen verbeteren. Prima, daar heeft PvdA al vaak voorstellen voor gedaan, maar wat u wilt doen of uitgeven: geen idee. U heeft het over lerarenbeurzen. Maar ook hier geen financiële post, indicator of plan. Geen idee. Het hele onderwijsbudget à 254 miljoen euro, vat u samen in acht megaposten, met titels als organisatie onderwijs, primair onderwijs en voortgezet onderwijs. Maar wat gaat u doen? Geen idee.

Begrijp me niet verkeerd. Natuurlijk zien wij graag dat u investeert in onderwijs. Maar investeren is niet alleen een zak met geld. Investeren is ook een plan en een ambitie. Met alleen een zak geld los je geen taalachterstanden op, of voortijdig schoolverlaten, met alleen maar geld bestrijdt je geen segregatie in het onderwijs.

Onderwijs is maar een van de voorbeelden. Een ander is de onderbouwing van bezuinigingen. U wilt dit jaar opnieuw een bezuiniging starten en wel op inkoop à 25 miljoen, oplopend tot een structurele bezuiniging van 55 miljoen in 2018. Hoe u dit wilt realiseren nadat er in afgelopen periode al drie bezuinigingsoperaties op inkoop zijn uitgevoerd met een totale opbrengst van 57 miljoen euro: geen idee. Uiteraard kan het mislukken van zo’n risicovolle operatie invloed hebben op het huishoudboekje van de gemeente. Het was dan ook beter geweest eerst een idee te hebben hoe deze besparingen te behalen, in plaats van nu alvast het geld uit te geven aan bijvoorbeeld afvalsubsidies, nog voordat de bezuiniging is gerealiseerd.

Ik kan dan ook niet anders dan concluderen dat u er in de afgelopen honderd dagen niet in bent geslaagd om uw coalitieakkoord om te zetten in heldere plannen, met bijbehorende financiële prioriteiten en concrete doelstellingen. En het probleem dat daardoor ontstaat is dat u de zaken omdraait. Met deze begroting zegt u eigenlijk: geef ons nou maar het geld en dan bedenken we er later wel een plan bij. Dat is niet zoals het zou moeten. En dat is bovendien een aantasting van het budgetrecht en de controlerende taak van de raad. Als wij niet inzichtelijk hebben waar u uw geld aan wilt uitgeven, of wat dat oplevert, kunnen wij daar ook niet onze goed- of afkeuring aan geven.

Voorzitter, de zorgen ten aanzien van deze begroting leven niet alleen bij de PvdA. Ze leven ook bij het CDA, bij GroenLinks, bij de Partij van de Dieren en de Partij voor de Ouderen. En zelfs bij D66, zo begrepen wij vorige week. Voorzitter, daarom geven we dit college graag een herkansing. Een kans om het beter te doen. Wij vragen per motie, ondertekend door de voltallige oppositie, om een addendum op deze begroting, een bijsluiter waarin het college laat zien waar het geld aan wordt uitgegeven, hoe die uitgave verschilt met eerdere jaren en wat u ermee probeert te bereiken.

Voorzitter, wij vragen met deze motie dus vooral of het wat helderder kan, wat transparanter. We willen niet alleen overzicht, maar ook inzicht. Zodat het mogelijk wordt ook echt het inhoudelijk debat aan te gaan over de politieke keuzes die worden gemaakt. Het programma-akkoord droeg de mooie titel Amsterdam is van iedereen. Daar zijn we het van harte mee eens. Maar dit wordt een holle frase als niet wordt uitgelegd hoe we er voor gaan zorgen dat Amsterdam ook echt van iedereen blijft. De PvdA wil graag het debat aangaan hoe we gaan voorkomen dat je alleen nog kans hebt op een goede woning in Amsterdam als je een goed gevulde portemonnee hebt, hoe we bestrijden dat een kans op een baan wordt bepaald door je achternaam, hoe we ervoor zorgen dat de kloof tussen mensen met geluk en mensen met pech steeds groter wordt. Kortom: hoe we garanderen dat iedereen meeprofiteert van het succes van Amsterdam en niet alleen een paar uitverkorenen.

En voorzitter, het moge duidelijk zijn dat de PvdA in de afgelopen 100 dagen in haar oppositierol heeft laten zien graag bereid te zijn om mee te denken over oplossingen voor problemen. Daarom hebben we deze zomer een reeks aan initiatiefvoorstellen ingediend over onderwerpen die ons aan het hart gaan, zoals de oplopende jeugdwerkloosheid, stijgend aantal mensen in de schulden, de kwaliteit van het MBO en de ouderenzorg. Niet omdat we vergeten zijn dat we nu in de oppositie zitten, maar wel omdat we vinden dat er snel wat aan deze problemen gedaan moet worden. Omdat we een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben. Hopelijk worden de coalitiepartijen zich nu ook snel bewust van hun nieuwe verantwoordelijkheid en gaan ze echt aan de slag.

Voorzitter, de eerste honderd dagen gingen zonder noemenswaardige prestaties voorbij, maar we kunnen niet allemaal Roosevelt zijn. Het zou oprecht jammer zijn als dit college alleen maar als bijzonder gezien blijft worden, omdat het het eerste college is zonder PvdA. Wij wensen u dus veel succes met de komende honderd dagen. Ik zou zeggen: aan de arbeid.’