Interview met Aboutaleb: Den Haag heeft mij niet nodig

Den Haag heeft mij niet nodig

INTERVIEW AHMED ABOUTALEB

De man van 46.912 wordt Ahmed Aboutaleb (44) genoemd na de gemeenteraadsverkiezingen. De in Marokko geboren Amsterdamse wethouder voor de PvdA kreeg dat enorme aantal voorkeurstemmen. ’De islam roept juist op het midden te kiezen.’ Door Jan Hoedeman

’Mijn vader is mijn held. Zijn hele leven heeft hij zich weggecijferd en hard gewerkt, alles ten dienste van het gezin met zeven kinderen. Zijn draai heeft hij nooit kunnen vinden in Nederland, het is hem niet gelukt grip op de westerse cultuur te krijgen. De Nederlandse taal spreekt hij gebrekkig, desalniettemin heeft hij ons veel meegegeven.

’Op zijn beurt heeft hij een enorm respect voor mij. We zijn eigenlijk vrienden. De laatste tijd vindt hij het zwaar om in Marokkaanse kring geconfronteerd te worden met allerlei verhalen over mij. Dat ik bijvoorbeeld een hielenlikker zou zijn die alleen maar voor zijn baantje gaat. Hij weet dat het niet klopt, maar dat geroddel is pijnlijk voor ouders.’

Ahmed Aboutaleb (44), veel besproken Amsterdams PvdA-wethouder voor Integratie en Onderwijs, valt even stil in een hoofdstedelijk café. Zijn lijfwachten screenen de kroeg op alle bewegingen. De man van 46.912 stemmen bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen steekt al jaren zijn nek uit.

’Er is geen weg meer terug. Of ik sokken ga verkopen op de markt of in de politiek blijf: ik ben kwetsbaar voor wie kwaad wil. Toch is het de prijs waard. Maar het blijft bizar.’

Zo vertrok zijn vader in de jaren zestig naar Nederland, om in zijn eentje de kost te verdienen. De jonge Aboutaleb dacht dat zijn vader een goede baan had en ’savonds om zes uur thuiskwam. Intussen droomde de jeugdige romanticus van een eigen toekomst.

’Ik wilde dichter worden en in Bagdad studeren, de bakermat van de Arabische literatuur en muziek. Uhm Khattoem, een Egyptische zangeres, zong poëzie van Riad Sambati. Poëzie pur sang met een enorme lading. Niet van de categorie ’Ik verscheurde je foto.’ Een van mijn leraren liet ons veel aan tekstuitleg doen, waardoor ik van gedichten leerde houden.

’Het was gebeurd met mijn wens naar Bagdad af te reizen toen ik hoorde dat daar een gerenommeerd soeftidenker om een gedicht was onthoofd. Een buitengewoon pijnlijk ontdekking. Twee vrienden van me zingen zijn werk nog. Het gedicht luidde: ’God Wat God Kijk naar mij. Ik ben het.’ Pas na zijn onthoofding begreep men wat hij bedoelde, want hij was echt gelovig. Hij wilde zeggen: als je zo uitgebalanceerd bent gemaakt, dat kan alleen maar God zijn.’

De interesse voor Nederland werd gewekt tijdens de vakanties, als zijn vader terugkwam naar Marokko. Niet door zijn brieven of cassettebandjes die hij opstuurde. ’Hij was niet zo verhalend over wat hij daar meemaakte. Als hij terugkwam, nam hij kijkdozen mee.

’Dan zag ik prachtige foto’s van de kaasmarkt in Alkmaar, kinderen die op het strand schelpjes raapten, de Tweede Kamer, twee fietsende ouderparen met een hondje er achteraan. Dat oogde zo harmonieus en fijn, daar wilde ik ook wel leven. Het beeld dat ik kreeg was strijdig met de werkelijkheid die ik zag op 17 oktober 1976, toen we emigreerden.

’Ik wist niet dat het zo koud kon zijn en regenachtig. Mijn vader kwam ’s avonds niet thuis om zes uur, maar had een tweede baan om het te redden. Het houten huis in de Haagse Molenwijk had zulke dunne raampjes, dat daar ’s winters bij vorst bloemen op stonden. De sociale condities stonden op geen enkele manier in verhouding tot de mooie foto’s uit de kijkdoos.’

U bent opgevoed in een omgeving met een moeder en vijf zussen. Wat deed dat met u

’Ik ben daar heel zacht van geworden en dat ben ik gebleven. Het hele doen en laten thuis, om je heen, is aangenaam. Behalve met een zusje met wie ik altijd bonje had, maar dat hoort nu eenmaal zo. Een zachtaardige feminiene omgeving.’

Wat betekent het geloof voor u

’Het helpt me als ik me terug wil trekken om ruimte te maken tussen mijn oren. Mezelf de vraag te stellen: waar ben ik in ’s hemelsnaam mee bezig De betrekkelijkheid en vergankelijkheid van dingen in te zien. En het leert mij me beter te positioneren ten opzichte van anderen.

’In de islam kennen we de term Ibad Arrahman. Dat zijn mensen die zich in zo’n verlichte staat bevinden dat ze met een druk van nul over de aarde bewegen. Mijn vader zei dat hij dat benaderde toen hij in Mekka was. Het wereldse laat je helemaal los en je bent alleen maar bezig met de natuur om je heen.’

Uw manier van denken is deels islamitisch, hebt u ooit gezegd. Wat is dat dan

’Proberen de gulden middenweg te vinden, de bereidheid hebben aan je eigen gelijk te twijfelen. Het verrast mij dat sommigen de islam gebruiken om meteen de flanken te zoeken, terwijl de religie letterlijk oproept het midden te kiezen. Ik lees in de koran: ik heb u niet voor niets het volk van het midden gemaakt, opdat u over anderen kunt getuigen. Accepteren dat je afhankelijk bent van anderen. Overleg is voor mij heel belangrijk. Dat is islamitisch, ik citeer letterlijk: hun zaken zijn kwesties van onderling overleg.’

En wij maar denken dat polderen typisch Nederlands is.

’Dat komt door het Nederlandse ego-denken. Ik heb zowel de bijbel, de thora als de koran gelezen. De thora is onovertroffen in zijn chronologie. De bijbel is veel verhalender. De koran is poëtischer. Als je die niet in het Arabisch leest, word je er vermoedelijk ook niet door geraakt.

’In de koran staan heel strenge passages van dingen die niet mogen. Veel moslims schieten daarin tekort, die lezen alleen de strenge passage. Punt! Maar als je één zinnetje doorleest, staat er ook dat God barmhartig is. Mensen die zeggen: ik weet hoe het moet, kun je onmiddellijk belachelijk maken in hun stelligheid. Want de koran is doorspekt van relativering.’

U bent vaak kritisch jegens moslims in Nederland. Kunnen autochtonen ook nog wat verbeteren

’Wees prettig nieuwsgierig, accepteer de allochtone Nederlander. Geef nieuwe Nederlanders niet voortdurend het gevoel dat ze ballast zijn. Dat was in 1976 zo toen ik uit Marokko kwam en het is nog zo. Ik merk het nu ook in de discussie over allochtone raadsleden. Accepteer ze! Het kan heel vermoeiend zijn voortdurend verantwoording te moeten afleggen. Alsof hun cultureel kapitaal en arbeidspotentieel niet telt. Het is niet leuk dat besef voortdurend mee te moeten slepen.’

Kort na uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen was u in de ether: u had veel mails gehad van blanke Nederlanders die op u stemden. Was dat politiek correct anticiperen op de discussie over het zwarte electoraat

’Helemaal niet. Ik was oprecht verrast door mensen die belden en mailden vanaf drie uur ’s middags dat ze op me hadden gestemd. Dat het zo’n vlucht zou nemen, had ik niet verwacht. Ik constateerde slechts een feit, ik speelde niet in op de discussie die later is gaan woeden.’

Hebt u voor de verkiezingen geproefd dat in een reactie op de witte middelvinger van 2002, toen de LPF 26 zetels haalde, in 2006 de zwarte middelvinger zou worden geheven

’Ik heb Marco Pastors van Leefbaar Rotterdam er voor gewaarschuwd. Die mensen hebben een stem en ze gaan die kaart uitspelen. Dat is in Rotterdam gebeurd. Migranten toonden in de steden: wij zijn een politieke factor van belang. Ze kunnen niet alleen maar door Leefbaar Rotterdam in de hoek worden gedreven en als verantwoordelijk worden beschouwd voor alle problemen. Voor Pastors is dat zuur. Ik had gehoopt op een stevige participatie van allochtonen, dat is gebeurd en ik ben er ongelooflijk blij mee.’

Wat vindt u van de trend dat stemmen steeds meer straffen wordt

’Dat is altijd wel een beetje zo geweest. Het wordt versterkt door de landelijke politiek, die er een handje van heeft steeds weer mee te deinen met steeds andere verhalen. Ik heb het gevoel dat dit centrum-rechtse kabinet heeft gedacht: wat Pim Fortuyn kon, kunnen wij ook. De foute inschatting die daarbij is gemaakt, is dat het niet alleen om de hardheid van de boodschap gaat, maar ook om de brenger van de boodschap zelf. De brenger is allang dood. Zijn nazaten hebben niet de allure en het niveau.

’De stembusuitslag van de laatste verkiezingen zegt meer over het zwalken van Den Haag dan over de kiezer. Niet doorhebben wat er met de samenleving aan de hand is.’

Kan de PvdA dat enorme vertrouwen van de kiezer wel waarmaken

’Ik maak me daar zorgen over, omdat de verwachtingen wel erg hoog zijn gespannen. Die opgestoken middelvinger heeft meer te maken met het feit dat veel mensen zich verzetten tegen het kabinetsbeleid, waardoor de PvdA een toevluchtsoord is geworden. Het is meer het afzetten tegen het kabinet en niet alleen het feit dat de PvdA zo’n enorme aantrekkingskracht heeft. Ik verwacht dan ook een hergroepering van kiezers, er gaat een correctie komen in 2010. Andere partijen zullen nu ook op allochtone stemmen gaan jagen. Migranten zullen zich dan weer verspreiden.’

PvdA-kandidaat-premier Wouter Bos zegt bang te zijn voor ongelukken met allochtone raadsleden die met voorkeursstemmen zijn gekozen.

’Als ik het verhaal van Wouter Bos in het Parool lees, is hij aanzienlijk genuanceerder dan de kop van het interview suggereert. Maar de kop blijft hangen, de rest niet. Ondanks de nuance van Wouter Bos was het niet nodig dat hij het zo neerzette. We hebben er deze week in onze nieuwe fractie over gesproken. We hebben Wouter uitgenodigd in de fractie toe te lichten wat hij heeft bedoeld en dat gaat ook gebeuren.

’Wellicht heeft Bos signalen gekregen van afdelingen die van de kook waren. Maar dan is het heel lastig dat publiekelijk aan te snijden zonder dat je generaliseert. Hij baalt als een stekker van de commotie. Wat mij betreft, wordt dit debat door een van de afdelingen geagendeerd op het eerstvolgende PvdA-congres. De PvdA is een debatpartij.’

Moeten Nederlanders weer leren hoe een democratie werkt Dat je bij voldoende stemmen gekozen bent

’Ja, daar lijkt het wel op. We wilden dit toch ook De band tussen kiezer en gekozene moest worden verstevigd. Waarom Dan kan hij er beter met zijn klacht terecht. We zijn ook nog eens volksvertegenwoordigers. Maar als het gaat om allochtone politici die zich zouden kunnen ontpoppen als belangenbehartigers, wordt iedereen zenuwachtig.

’Als migranten worden gekozen, is het: was dit wel de bedoeling Terwijl het in dit land nooit anders is gegaan! Het CDA heeft sinds mensenheugenis een minister van Landbouw geleverd, vaak een boer. Minister Veerman, een voor mij onkreukbare minister, heeft met zijn portefeuille gezwaaid om te voorkomen dat landbouwsubsidies ter discussie werden gesteld. De VVD heeft hier in Amsterdam bij monde van Griffith herhaaldelijk gezegd dat ze in het college wil om op te komen voor de middenstanders en bedrijven. Is dat erg Het is door niemand ter discussie gesteld.

’Ik zie een parallel met het islamitisch onderwijs. Nederland heeft in Artikel 23 de vrijheid van onderwijs vastgelegd. Zolang het ging om deviaties op het christelijk onderwijs was het prima. Maar toen de moslims er gebruik van gingen maken, was het verhaal: dat was nooit de intentie!’

Hoe verklaart u dit verschijnsel

’Aan migrant zijn, kleeft altijd dat ze minder ontwikkeld zouden zijn. Ze zouden de brede scoop missen die nodig is ook andere dingen te zien. Het wordt bij sommige mensen veroorzaakt door de manier I waarop politiek wordt bedreven in het land van herkomst. Maar die vergeten dat er een tweede of derde generatie is, die hier is opgegroeid en onderwijs heeft genoten.

’De angst dat allochtone bestuurders alleen maar bezig zijn met belangen van eigen groepen, is een valse redenering. Het is niet netjes die discussie zo te focussen op alle allochtone raadsleden.

’In Amsterdam hebben we dit probleem niet. De lijst is fantastisch, de eerste dertig kandidaten zijn goed. De PvdA heeft landelijk een overweldigende overwinning behaald. Ik denk dat er afdelingen zijn, die zich hebben laten verrassen. Die de lijst te kort hebben gemaakt en hebben onderschat dat allochtone lijstduwers bindingskracht hebben.

’Voor afdelingen die het hebben onderschat, is dit een leermoment. Vergewis je van de kwaliteit van de mensen die op de lijst staan. Maar tegen de vrienden van de PvdA zou ik willen zeggen: ook mensen die geen intellectueel zijn, maar wel bindingskracht hebben, zijn welkom. De PvdA is niet exclusief de Partij van de Academici, maar juist ook van de Arbeiders. Ook al spreken ze niet altijd vloeiend Nederlands. Ik hoor weleens Nederlanders in de gemeenteraad spreken, dat ik denk: nou nou…’

Uw partijvoorzitter Michiel van Hulten vindt dat de media racistische trekjes vertonen in het debat over de allochtone raadsleden.

’Ik zou het woord racistisch niet zo snel in de mond nemen. Als je dat woord te vaak gebruikt, heeft het geen gewicht meer. Het woord racisme gebruik je als evident bewezen is dat er sprake is racisme. Het is niet zo maar wat, als je dat zegt.’

Zowel Bos als Van Hulten zegt: als de PvdA te veel een Partij van de Allochtonen wordt, is dat een gevaar. Is dat zo

’De PvdA heeft de traditie zwakkeren te beschermen. Oudere migranten stemmen niet op Aboutaleb of Wouter Bos, maar op de partij van die oude kale man, Joop den Uyl. Als de PvdA niet meer staat voor het beschermen van de zwaksten, zullen ze ook niet meer op de partij stemmen.’

Is het niet laf van de PvdA-partijtop om de gekwetste blanke zielen die zelf onvoldoende aantrekkingskracht hebben om gekozen te worden, te kalmeren met waarschuwingen over kleur en kwaliteit

’Ik geloof niet dat het met lafheid te maken heeft. Ik geloof ook niet dat er een gerechtvaardigde reden is om angst te zaaien. Mensen die op mij hebben gestemd, toch zo’n acht zetels, deden dat omdat ze geloven in de solidariteit tussen de welgestelde bewoners en de bijstandsgerechtigden. Daar zitten enorme verschillen tussen, maar samen zoeken ze naar een soort geborgenheid, een soort zindelijkheid van de politiek. Ik wil deze analyse met mijn partij delen.

’Zelf heb ik de afgelopen tweeënhalf jaar laten zien dat het algemeen belang bovenaan staat. Sterker nog: ik heb de islamitische gemeenschap soms getuchtigd. De angst dat allochtone bestuurders alleen maar met eigen belangen bezig zijn, is een valse redenering.’

Paul Scheffer vreest een uittocht van blanke kiezers als er te veel allochtonen PvdA stemmen.

’Dat geloof ik niet. Ik geloof niet dat als ik zeg dat ik VVD stem, mensen er dan niet op willen stemmen. Pas als de PvdA zich alleen maar met migrantenvraagstukken bezighoudt en geen oog meer heeft voor de positie van de middeninkomens, onderwijs en economie, maak je het er naar.’

Bestaat niet het bevaar dat de PvdA met deze massieve allochtone steun in vraagstukken rond migranten en integratie weer vervalt in het verstikkende politiek correcte doodzwijgen van voor 2002

’Dat gaat niet gebeuren. De PvdA is een lerende organisatie, die verdomd veel heeft opgestoken van de dreun die Fortuyn uitdeelde. We hebben geleerd nederig te zijn, we hebben geluisterd, we zullen bescheiden omgaan met de winst en niet weglopen voor gevoelige onderwerpen.’

Als u in een volgend kabinet allochtonen het gevoel zou moeten geven dat ze erbij horen, hoe zou u dat dan doen

’Net zoals ik het hier doe. Om te beginnen zou ik iedereen uitnodigen mee te doen. Allochtonen moeten niet de rol van slachtoffer aannemen, maar tonen wat voor kapitaal ze te bieden hebben. Ik zou een beroep doen op hun loyaliteit jegens Nederland en er echt voor te kiezen. Dan kunnen ze die spagaat in hun hoofd loslaten. Die keus is optimaal als ze zich hier willen laten begraven. Daarom ben ik in Amsterdam ook bezig met een islamitische begraafplaats.’

Is het niet sneu voor u dat in de kabinetsformatie van 2007 niet weg kunt uit Amsterdam, omdat 46 duizend mensen u hebben gesteund

’Dat is helemaal niet sneu. Ik heb van meet af aan gezegd: ik committeer me aan Amsterdam. Ik ben nu twee jaar verbonden aan de stad, dat is veel te kort. Het programma Wij Amsterdammers is net gaan lopen. Wij zijn bezig de boel bij elkaar te houden. Er wordt veel geld gestoken in de inburgering. Ik zou die wagen nog een tijdje willen duwen. De PvdA heeft zoveel goede kandidaten, ze hebben mij echt niet nodig in Den Haag.’

’De stembusuitslag zegt meer over het zwalken van Den Haag dan over de kiezer’

Wereldpers – inzetje
Ahmed Aboutaleb was wereldnieuws na de moord op Theo van Gogh. De integratiewethouder van Amstedam stond de wereldpers met verve te woord. Hij was kort daarvoor de afgetreden Rob Oudkerk opgevolgd. De politicus begon als journalist, werd voorlichter en kreeg een tic mee van het politieke spel in Den Haag. Dat politieke gevoel liet hem niet in de steek toen Van Gogh werd vermoord. Over leiderschap in politiek Nederland zegt Aboutaleb: ’Na Lubbers en Den Uyl heb ik iemand gemist die er voor mij stond. Kok deed zijn best. Koningin Beatrix heeft een beetje die rol. Het feit dat ze daags na de moord op Van Gogh de telefoon pakt en burgmeester Cohen belt en zegt: “Als ik iets voor je kan doen, laat je het me dan weten” Zij belde wel, minister-president Balkenende niet. Cohgen greep het aan en nodigde haar uit om hier met ons bezig te zijn. Dat vond ik een geweldig bemoedigend signaal, dan ben je een moeder van de natie. Ze begreep heel goed dat er iets op het spel stond. Die leemte werd niet door andere gezagsdragers vervuld.’