“De kroonprins verkwanselt de kroonjuwelen”

Bijdrage van PvdA-fractievoorzitter Marjolein Moorman over de hervormingen van het bestuurlijk stelsel in Amsterdam.

“Ik moet proberen het goed te vertellen”

(de fameuze eerste woorden van Hans van Mierlo in het prachtige reclamespotje van D66 in 1966)

Ik moet proberen het goed te vertellen, want het gaat hier over niets minder dan onze democratie. En dat is partij-overstijgend is, dat gaat iedereen aan, juist in deze tijd nu democratische waarde en zelfs de rechtstaat ter discussie staan in politiek debat, politiek cynisme met de dag toeneemt en vertrouwen in de democratie in sneltempo aan het afnemen is.

In oktober speelde ik in Frascati in ‘een krankzinnig avontuur’. Een stuk wat geschreven was ter viering van de 50^e verjaardag van D66. Ik speelde Jo van der Hoeven. Oud Rector Magnificus van de UvA en oud fractievoorzitter van de PvdA. Ik heb hem nooit gekend, maar afgaande op de teksten die ik uitsprak, kan ik me voorstellen dat hij in het verleden niet heeft bijgedragen aan de liefde van D66 voor de PvdA.

Kajsa Ollongren speelde Hans van Mierlo. Dat waren mooiere teksten.

Uiteraard ging het het hele stuk over de gewenste bestuurlijke vernieuwing die aan de basis lag van de oprichting van D66. Helder verwoord in het vorig jaar verschenen boek over 50 jaar D66: “D66 is mede opgericht om via democratisering ‘verzet te organiseren over de gevestigde orde’. Om de onmachtige –de eerder genoemde waarschuwers- een stem te geven en zo invloed op overheidsbeleid uit te oefenen. Geen macht zonder tegenmacht. Zorgen voor voldoende checks and balances in de democratie” (uit Redelijk Radicaal, vijftig jaar D66, p. 41).

So far, de boeken en de toneelstukken. So far de fictie. Nu de werkelijkheid.

Nu D66 zelf aan de macht is, schaft zij de lokale democratie voor het gemak maar even af.

Onder het leugenachtige motto ‘minder politiek, meer democratie’ is ons een voorstel voorgelegd waarin

(1) gekozen bestuurders worden vervangen door superambtenaren aangesteld door het college.

(2) volksvertegenwoordigers worden vervangen door een totaal versnipperd geheel aan adviseurs zonder enige bevoegdheid of zeggenschap

(3) Amsterdammers wordt gevraagd om een stem uit te brengen op mensen die formeel niets voor ze kunnen betekenen, omdat ze geen enkele macht hebben.

Kortom een voorstel waarbij alle macht komt te liggen bij het college.

Een voorstel dat zijn neus ophaalt voor de mening van  Amsterdammers, waarmee elke vorm van tegenmacht verdwijnt, waarmee de lokale democratie kapot wordt gemaakt.

En de vraag is: Waarom?

En die vraag richt zich natuurlijk niet op VVD en SP. Hun agenda is duidelijk. Zij hebben weinig op met lokale democratie, nooit gehad ook. Hun agenda is verelendung: Maak het stelsel zo slecht, dat we er vanzelf vanaf willen. Hoogstwaarschijnlijk krijgen ze hun zin. Na 2022 durft niemand zich nog aan een nieuw stelsel te wagen. Missie bereikt. Stadsdelen kapot.

Maar waarom gaat D66 hierin mee?

Ik heb eerlijk gezegd geen flauw idee.

En tot maandag kon ik het me ook echt niet voorstellen.

Want waarom zouden ze dat doen?

Het staat niet in het coalitie-akkoord, ook niet in het geupdate coalitie-akkoord. Er is geen nieuwe wet zoals in 2013. Er is een hoop weerstand in de achterban. Het staat haaks op de partijbeginselen. Het staat haaks op de D in de partijnaam. Experts maakten er gehakt van. Er lijkt niets voor teruggegeven te worden.

Maar ze gaan het wel doen, want naast de lokale democratie, levert D66 ook het dualisme in vandaag. Kritisch tegenover eigen wethouder durven zijn, eigen mening vormen in de fractie, je niet gebonden voelen aan in achterkamertjes bedisselde akkoorden en vage handtekeningen, het is er niet bij.

VVD en SP hoefden alleen maar even te dreigen met een coalitiecrisis dit weekend en iedereen gaat door de pomp. Want een maand voor de verkiezingen mag vooral geen imagoschade geleden worden. Ondertussen is in de afgelopen weken een rad voor ogen gedraaid bij GroenLinks en de PvdA. Er zou onderhandelingsruimte zijn. Er zijn talloze kopjes koffie gedronken en uren besteed. Maar de manouvreerruimte was 0. Bleek maandag.

Dat we daarmee een waardeloos stelsel krijgen, waarmee we de Amsterdammer voor de gek houden, wat niet is besproken met Amsterdammers, wat is afgebrand door experts, waarmee politiek cynisme wordt gevoed, wat geen enkel draagvlak heeft, waar de volledige oppositie tegen is, het wordt allemaal geslikt.

Ik heb er buikpijn van. Van het voorstel en over het hele proces. We gaan een bestuurlijk stelsel aannemen waar iedereen tegen is. Ik vind het een schande. Zo zou politiek niet moeten zijn. Juist in deze tijd zouden wij moeten laten zien dat het anders kan. Maar D66 is na 50 jaar blijkbaar vergeten waar zij ooit voor is opgericht. Zij heeft nu de macht. De kroonprins verkwanselt de kroonjuwelen. Je zou er cynisch van worden.

Maar laat ik dan maar Hans van Mierlo citeren die in 1966 zei:

“Ik vind het wel het opwindendste avontuur dat ik ooit beleefd heb. Politiek, daar wil ik iets eerlijks en opens van maken. In ons land wordt politiek geassocieerd met alles wat lelijk is. Politiek stinkt voor de gewone mens. Dat krijg je ook met al dat gedraai en dat gewichtig doen met geheimpjes.”

Dit is waarom hij ook een van mijn politieke helden is. Ik hoop dat hij ook D66 blijft inspireren.