Werken aan recreëren

Tijdens één van de Noordvleugelconferenties werd het nog eens benadrukt. Voor een goed functionerende Randstad is de woonomgeving essentieel. In de vrije tijd die de mensen hebben, willen zij zich ook kunnen ontspannen. Niet iedere zondagmiddag is het leuk om naar de Bijenkorf te gaan.

In de omgeving van Amsterdam ligt een aantal veelbezochte recreatiegebieden: Recreatiegebied Spaarnwoude, Het Twiske, Groengebied Amstelland (o.a. Ouderkerkerplas, Gaasperplas en Hoge Dijk) en Landschap Waterland. Bij elkaar meer dan 11 miljoen bezoekers per jaar. Om al die bezoekers te blijven trekken, moeten deze gebieden aantrekkelijk zijn en blijven.

Als Recreatie Noord-Holland zorgen wij voor het ontwikkelen, aanleggen en beheren van deze recreatiegebieden. Andere opdrachtgevers zijn de provincie, gemeenten en verschillende terreinbeheerders. Naast het uitvoeren van concrete projecten gaat het daarbij om het ontwikkelen van nieuwe initiatieven. Dit laatste krijgt bij de Noord-Hollandse recreatieschappen een steeds belangrijker accent. De beheertaak, het mooi houden van de gebieden, wordt daarbij niet uit het oog verloren. Aanvullend daarop komt er steeds meer aandacht voor de relatie met de nabije omgeving en het ontwikkelen van initiatieven voor nieuwe doelgroepen. In 2006 heeft deze veranderende koers geresulteerd in een Strategische Visie.

Wat is nu eigenlijk recreatie?
Volgens het Van Dale woordenboek staat recreatie voor ontspanning, vrije tijdsbesteding. Met deze definitie in gedachten zijn er natuurlijk in en rondom Amsterdam vele recreatiemogelijkheden, zoals fiets- en wandelpaden, watersport, maar natuurlijk ook het bekende winkelen op de zondagmiddag of een museumbezoek.

Waarom recreëren?
Het welzijn van de mensen wordt niet alleen bepaald door materiele zaken. Ook de behoeften aan schone lucht, natuur, open ruimte en cultuur spelen een hele grote rol. Zonder natuur- en recreatiegebieden kunnen we niet in de Randstad. De leefbaarheid van Amsterdam zou een stuk minder zijn zonder het groen om de stad. Gelukkig zien we dat de belangstelling voor de niet financiële aspecten van de welvaart groeit. Zelfs de minister van Financiën benadrukte zeer onlangs in de Volkskrant nog dat we niet alleen naar de financiële kant van onze economie moeten kijken maar dat we ook moeten kijken naar het belang van het plezier van onze kinderen bij het spelen. Een duidelijker pleidooi voor onze recreatiegebieden kunnen we bijna niet krijgen.

Wat is er gebeurd?
In de jaren zeventig zijn de overheden begonnen met het aanleggen van grootschalige groengebieden rondom Amsterdam. Deze gebieden moesten een wapen zijn om de oprukkende stad tegen te houden om er zodoende voor zorg te dragen dat niet alles aan elkaar zou groeien. Recreatiegebied Spaarnwoude tussen Amsterdam en Haarlem is hier een goed voorbeeld van. Ook zijn er gebieden aangelegd die weliswaar als buffer dienden, maar waar de inrichting gericht is op intensieve recreatie. Het Twiske en de Gaasperplas zijn hier goede voorbeelden van. De afgelopen jaren is er behoorlijk geïnvesteerd in de gebieden om het voorzieningenniveau op peil te brengen en te houden. We kunnen hierbij denken aan:
• skate- en skeelerroutes
• nieuwe aanlegplaatsen
• opknappen stranden en speelweiden

Wat gaat er gebeuren?
In de grotere recreatiegebieden rondom Amsterdam wordt nadrukkelijk ingespeeld op de ontwikkelingen. Voor de komende jaren zien we een langzame verandering. Er komt steeds meer aandacht voor de wensen van de (potentiële) gebruikers. Naast de aanleg van kilometers fiets- en wandelpaden, zijn er ook speciale skate- en skeelerpaden aangelegd met speciaal glad asfalt.

Mede door demografische ontwikkelingen zal het aanbod van recreatieve voorzieningen zich moeten blijven aanpassen aan de wensen van de inwoners uit de regio. De ontwikkelingen zoals wij die voor de komende jaren zien, hebben we opgenomen in een strategische visie en zijn te vatten in 5 thema’s:
• actief onthaasten
• wellness en gezondheid
• avontuurlijke en sportieve activiteiten
• verblijven in het groen
• watergebonden recreatie.

Welke wensen leven er nog?
De wensen van de bezoekers veranderen, dus moeten de recreatiemogelijkheden ook veranderen. Een multiculturele samenleving als die van Amsterdam heeft behoefte aan verschillende vormen van recreatie. En ook de vergrijzing zal invloed hebben op de recreatieve beleving. De groei van de bevolking maakt het nodig meer recreatiegebieden aan te leggen en de huidige gebieden beter bereikbaar te maken.

In de omgeving van Amsterdam wordt bijvoorbeeld het Groengebied Purmerland aangelegd. Maar ook tussen Ijmuiden en Zaanstad komt een nieuw gebied. Voor een goede bereikbaarheid van de huidige en nieuwe gebieden is het noodzakelijk dat er beter openbaar vervoer komt. Ook speciaal doelgroepenvervoer (bv kinderen van lagere scholen) zou een mogelijkheid zijn. Hoe belangrijk bijvoorbeeld de recreatieboerderij Zorgvrij in Spaarnwoude is, blijkt wel ieder keer als kinderen verbaast reageren als ze er achter komen dat melk uit een koe komt.
Rond om Amsterdam ligt een prachtig gebied. Het gebied van de Stelling van Amsterdam. Het is een 19de-eeuws verdedigingswerk rond Amsterdam en is door de Unesco uitgeroepen tot een monument van wereldklasse. Het bestaat uit forten, waterbouwkundige werken, dijken, batterijen etc. Als Recreatie Noord-Holland zijn we nauw betrokken bij het ontwikkelen van de Stelling van Amsterdam. We ontwikkelen forten tot recreatieve knooppunten, maar ook een doorgaande wandelroute. Voor de inwoners van Amsterdam kan het een prachtige manier zijn om te recreëren en ook nog iets op te nemen over de geschiedenis van hun stad.

Hoe houden we het in stand?
Het aanleggen van recreatieve voorzieningen is meestal nog wel te doen. Maar dan moeten we het ook nog beheren. De sleutelwoorden hierbij zijn efficiënt en effectief. Door een goede balans tussen kosten en baten te maken. Bijvoorbeeld door ook private initiatieven te steunen. Om teleurstellingen te voorkomen is het daarbij van belang dat overheden de wensen en eisen die ze hebben van te voren opstellen. Hierbij is met name aandacht nodig voor de afweging welke vormen van recreatie gewenst zijn en in hoeverre dit mogelijk is met behoud van de natuurlijke- en landschappelijke waarden van de recreatiegebieden.

Initiatieven van private ondernemers kunnen een bijdrage leveren aan het in stand houden van het gehele gebied. Betrokken partijen moeten zich wel realiseren dat er dan wel ruimte moet zijn om te ondernemen. Gezien de vele wensen en eisen die er bij de overheden leven zal een bijdrage van de overheid bijna altijd nodig blijven. We hebben het nu eenmaal over openbaar toegankelijke gebieden. Een juiste afweging welke bijdragen private partijen kunnen leveren aan het in stand houden van gebieden en welke verantwoordelijkheden de overheid heeft en neemt is van groot belang. Het beheren en onderhouden van recreatiegebieden is kostbaar. De overheid kan en moet hierin zijn verantwoordelijkheid nemen. Het volledig aan de markt overlaten van ontwikkelingen kan wel eens leiden tot onomkeerbare ontwikkelingen. De afgelopen jaren is er al veel gesproken over “Rood voor groen”. Hierbij is het van groot belang dat er wel afwegingen gemaakt worden wat voor “rood” dit dan moet zijn. Een extra horeca-uitspanning zal meestal niet zo’n probleem zijn. Maar het opofferen van een deel van de groenstructuur voor woningbouw is geen duurzame oplossing. We kunnen het groen namelijk maar een keer uitgeven. Een deel van de recreatieve waarden zit in het landschap en de mate waarin de mensen daarvan kunnen genieten. Behoud van het landschap is dan ook essentieel.

Vaak beseffen we niet hoe waardevol onze omgeving is. We moeten er alleen wel wat voor doen om die omgeving in stand te houden. Soms door te investeren, maar soms ook door iets na te laten. De overpeinzingen van een inwoner over zijn favoriete plek om te recreëren zeggen wat dat betreft genoeg. De conclusie is dan ook om te investeren in recreatiegebieden, maar ook te voorkomen dat de natuurlijke- en landschappelijke waarden van het gebied aangetast worden.

Jan Hylkema is directeur van Recreatie Noord-Holland N.V. Deze organisatie zorgt onder andere in opdracht van de besturen van de recreatieschappen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: Het Twiske, Alkmaarder- en Uitgeestermeer, Geestmerambacht, Spaarnwoude, Landschap Waterland en Groengebied Amstelland. Recreatie Noord-Holland is een overheids NV, met de provincie als enige aandeelhouder, die ook voor gemeentes en terreinbeheerders in Noord-Holland werkt. Daarnaast is Jan sinds 2002 fractievoorzitter van de PvdA gemeenteraadsfractie in Muiden.

Wilt u een exemplaar van deze essaybundel bestellen? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 020-552 34 77.