Verdeeld verleden, gedeelde toekomst

Inleiding
Net als in november was Wouter Bos in Amsterdam om over integratie te praten. Samen met kamerlid Jeroen Dijsselbloem en vicevoorzitter van de PvdA Jan Hamming sprak hij met de leden over de voorliggende resolutie. In zijn openingsbetoog benadrukte Bos dat de integratiediscussie nog altijd actueel is, en dat ook blijft. De manier waarop je over integratie denkt, zegt iets over de manier waarop je de samenleving vorm wil geven. Het zegt iets over gedeelde verantwoordelijkheden en over je visie op de toekomst. Een positiebepaling van de PvdA in dit debat is nodig. Misverstanden moeten worden weggenomen en discussies moeten niet langer vanuit de verdediging of op basis van emotie gevoerd worden.

Accenten
In de resolutie zijn drie nieuwe accenten aangebracht. Accenten die passen in de klassieke lijn van de sociaaldemocratie. Het eerste accent is er op gericht tweedeling in het debat te voorkomen. Je bent hard of zacht. Het debat is verschraald geraakt. Juist als het gaat om integratie en emancipatie valt er veel meer te verwachten van dialoog, debat, onderwijs en opvoeding, dan van wetten en regels. Daar is te weinig aandacht aan besteed. En dat moet anders.

Een tweede accent in de concepttekst is dat deel dat kleurenblind is. Een goot deel van de tekst had in iedere PvdA nota kunnen staan: het onderwijs moet goed functioneren, de jeugdzorg moet op orde zijn, het arbeidsbeleid moet functioneren en veiligheid moet gegarandeerd zijn. Goed integratiebeleid is alleen mogelijk als al deze facetten naar behoren functioneren. Deze basiszaken moeten op orde zijn zodat iedereen, ongeacht, kleur, afkomst of geaardheid zich ten volle kan ontplooien.

Het derde aspect in deze nota dat Bos belangrijk acht is dat er een zekere vaderlandsliefde of links patriottisme uit spreekt. Een samenleving die grote mate van diversiteit kent moet zich ook richten op elementen die binden. Het spreekwoordelijke ‘de boel bij elkaar houden, of brengen.’ Dat kan alleen als je weet wat bindt, als je bewust bent van de geschiedenis, als je samen werkt aan een ambitieuze toekomst en als je op dat alles ook gewoon trots kunt zijn. ‘Ook linkse mensen mogen trots zijn op hun eigen land.’

Reacties zaal
Na de opening door de partijleider werd de zaal in de gelegenheid gesteld te reageren op de conceptnota. De reacties waren verdeeld. Veel aanwezigen hadden vragen over of moeite met specifieke elementen in de resolutie. Moeite had men vooral met de toon en het woordgebruik. Volgens sommigen spreekt er uit de nota een zeker wij-zij denken, en dat moet er uit. Ook was er ontevredenheid over de alinea over loyaliteit en dubbele paspoorten. Verder hadden sommige aanwezigen vragen over voor wie deze notitie nu precies bedoeld is, welke groep er wordt aangesproken en of er niet teveel nadruk wordt gelegd op incidenten. Een moeder sprak over een veranderde sfeer in Nederland, over haar kinderen die het gevoel hebben er niet bij te horen en over kennissen en familie die moe zijn zich steeds maar te moeten verantwoorden.

Maar ook waren er positieve reacties. De intentie van de notitie is goed: het bestrijden van discriminatie en het bevorderen van actief en volwaardig burgerschap. En ook: goed dat de emancipatie- en verheffingsgedachte terug is. De Jonge Socialisten riepen op de resolutie niet kapot te amenderen en het karakter van het stuk te behouden. Filmmaker Eddy Terstal toonde zich eerder al enthousiast en herhaalde dat: ‘Het gaat om een gemeenschap van waarden […] we moeten niet blind zijn voor een aantal externe factoren die integratie belemmeren.’

Thomas van der Dunk viel een aantal klassieke sociaaldemocratische vluchtwegen op. Een vlucht in details, in uitvoering en in de sociaaleconomische kant. Een sociaalculturele factor speelt wel degelijk ook een rol. Het eigenlijke probleem is een sterk geïndividualiseerde samenleving die botst met collectivistische culturen. Van der Dunk gebruikte als voorbeeld de discussie over hoofddoekjes in Frankrijk. Een deel van de islamitische Franse vrouwen was voor vrije keuze. Zij wilden zelf kunnen bepalen of zij een hoofddoekje dragen of niet. Er was ook een deel dat juist pleitte voor afschaffing om aan de sociale druk vanuit de gemeenschap te voorkomen.

Schrijvers
Wouter Bos gaf aan de notitie een antwoord probeert te geven op de pijn die van twee kanten gevoeld wordt. Een pijn die wordt gevoeld door mensen die iets achter hebben moeten laten, door mensen die de buurt en de straat hebben zien veranderen en door mensen die dachten al geïntegreerd te zijn. In het stuk moet daar meer aandacht voor komen. Het integratieproces vindt plaats op portiek-niveau. Achter de burka of het handenschudden-incident zit meer. Het gaat over verhoudingen man vrouw, over emancipatie en over grenzen stellen. Er tekent zich een klassieke sociaaldemocratische opdracht af. Emancipatie en integratie gaan niet vanzelf. Ze gaan nu eenmaal gepaard met betutteling, met pijn, met bemoeienis.

Jeroen Dijsselbloem verzekerde aanwezigen dat de PvdA nog altijd hetzelfde denkt over dubbele nationaliteit en loyaliteit. Het hebben van een dubbele nationaliteit is geen probleem. Het is iets van deze tijd waar men aan zal moeten wennen. Het kent echter wel praktische problemen, zoals de dienstplicht of erfrecht. Daar zullen oplossingen voor gevonden moeten worden. Aan het woord tolereren zullen de woorden accepteren en waarderen toegevoegd worden. De opdracht voor de PvdA is duidelijk: structurele achterstanden zullen moeten worden doorbroken.

Jan Hamming toonde zich blij met de discussie zoals die op dit moment gevoerd wordt. Het geeft aan dat er grote betrokkenheid is bij dit onderwerp. Hij riep iedereen op om vooral naar het congres op 14 en 15 maart te komen, alwaar er over deze resolutie gestemd zal worden. Er is goed geluisterd naar de leden en opmerkingen zullen worden meegenomen in de definitieve tekst.

Eberhard van der Laan
Het slotwoord was aan minister Eberhard van der Laan. Hij was van mening dat de verharding van de maatschappij een plek verdient in de resolutie. Deze resolutie is niet bedoeld om Wilders of Verdonk de wind uit de zeilen te nemen. Het gaat niet om hard of zacht. Het gaat om redelijk. De PvdA is redelijk en grijpt in als dat nodig is. Het gaat vaak om jongens die problemen maken, maar ook om jongens die problemen hebben. Die problematiek kent een zeker patroon. Jongeren komen op de basisschool met een enorme taalachterstand. Tussen twaalf en zeventien gebeurt het volgende: ze komen vier keer zo vaak in aanraking met de politie, de schooluitval is twee keer zo hoog en ze zijn drie keer zo vaak werkloos. De oplossing is om het probleem bij de wortel aan te pakken. Voorkomen moet worden dat jongeren met een achterstand op school beginnen. Dit soort debatten zijn de afgelopen jaren niet veel voorgekomen. Daar is nu een goede start mee gemaakt en die moeten we voortzetten.

Klik hier voor het tijdschrift Socialisme en Democratie over dit onderwerp.

Nova was er ook. Klik hier voor hun item.