Silver City
Veranderde bevolking
Terwijl Amsterdam anno 2008 een stad was met een relatief jonge bevolkingssamenstelling, heeft in 2020 de verouderingstendens toegeslagen, Net als in de jaren ‘90 van de vorige eeuw is Amsterdam ‘silver city’ geworden! Ouderdom werd in het verleden altijd geassocieerd met lasten en gebreken. Nu staan de kansen van de ouderen veel meer op het netvlies. De ouderen van 2020 zijn zeker niet meer die van 2008. Zij laten zich niet zomaar alles welgevallen. Zij vertonen economisch gedreven gedrag en willen zelf hun toekomst creëren. Ze zijn baas over eigen ouderdom en op de toekomst toegesneden. De Amsterdamse oudere bevolking is ook anders samengesteld: , kleurrijker en gevarieerder qua leefstijl, culturele en godsdienstige achtergrond, opleiding en inkomen, gezinssamenstelling en partnerkeuze. Deze bevolking heeft een vraag die niet met één standaardaanbod is af te doen. De Amsterdammer kiest voor een leven in de stad. Een leven dat men ook op oudere leeftijd nabij wil hebben. Geen leven achter de geraniums of een leven dat overal in Nederland had kunnen zijn. Nee, of je nu jong of oud bent, gehandicapt of niet, je wilt als Amsterdamse oudere je Amsterdamse leven kunnen leiden.
Het zorgcentrum
Het zorgcentrum is in 2020 al lang niet meer het middelpunt voor het beleid op het gebied van wonen en ouderen. Nog slechts een fractie van de ouderen woont in zo’n centrum: diegenen die echt niet anders kunnen. Tegelijkertijd zijn er veel andere functies aan de overblijvende zorgcentra gekoppeld, die ook door buurtbewoners kunnen worden gebruikt. Het zorgcentrum is echter geen oriëntatiepunt voor leven: wonen en leven doe je in je buurt, in je stad. Er wordt uitgegaan van levenspatronen en daginvullingen van de ouderen: waar zijn de winkelstraten, hoe kan je voor ouderen het slimste participatie en ontmoeting mogelijk maken, is er een buurtvervoerssysteem ontwikkeld, kan ‘scootmobiel delen’ geïntroduceerd worden? De ouderen van 2020 geven vorm aan een ware silver economy met een heel ander bestedingspatroon dan de oudere van het begin van deze eeuw.
Andere woonvormen in 2020
We zijn er in 2020 van af dat de oudere alleen maar geholpen zou zijn met zorg of wibo woningen in de sociale huurklassen en van een standaardafmeting. Natuurlijk moet er voor de zwakke groepen altijd een voorraad (kwantitatief, kwalitatief en betaalbaar) sociale huurwoningen beschikbaar zijn. Dat zit bij ons als PvdA vanzelfsprekend ingenesteld in de genen. Echter de ouderen van 2020 zijn veel gevarieerder in hun woonwensen en financiële mogelijkheden. Daarvoor wordt gebouwd en verbouwd! Er worden nieuwe win–win arrangementen gemaakt . Inventariseer de behoefte aan kopersgroepen en nieuwe vormen van bouwen en wonen. Realiseer particulier opdrachtgeverschap ook voor ouderen. Zoek uitruilmogelijkheden tussen starters, gezinnen en ouderen.
De zorgcampus is een concept gebaseerd op interactie tussen meerdere groepen in een stimulerende omgeving.. Het betreft een wooncomplex, een soort campus, waar in een zorgflat mensen gehuisvest zijn met een lichte of zware zorgbehoefte. Het woongebouw staat in verbinding met een school, een opleiding voor verschillende functies in de zorg. Het restaurant staat open voor alle bewoners, studenten en docenten. Er zijn studentenwoningen en eventuele andere (buurt)voorzieningen als theater, bioscoop, een gemeenschappelijke tuin. Studenten lopen stage in het woon/zorghuis, senioren brengen hun kennis en expertise over op de studenten door bijvoorbeeld (gast)colleges en/of persoonlijke leerwegbegeleiding. Beiden onderhouden de gemeenschappelijke tuin.
Wonen en mantelzorg heeft een volledig ander uitgangspunt: de bewoners van de benedenwoningen verplichten zich een deel van de zorgtaak op zich te nemen (dat kunnen kinderen of familieleden zijn, maar dat hoeft niet per sé). Het gaat om mantelzorgwoningen waar met behoud van zelfstandigheid en privacy de eengezinswoning verbonden is met het bovengelegen zorgappartement. Er is een wederzijdse zorgplicht, de senioren kunnen een rol spelen bij kinderopvang en andere lichte taken en senioren kunnen elkaar onderling bijstaan. Bij zware zorgverlening komt de zorginstantie aan huis.
Zorgen, wonen en werken is een concept, gericht op een eigentijds woon-, werk- en leefklimaat voor zowel ouderen met een zware zorgvraag en zorgaanbieders. Het concentreert wonen, zorgen en werken in een wellness/shopping omgeving. Werken in de zorgsector is verbonden met zorgwonen. De denklijn is een levendige woontoren in of nabij het centrum van een stad. Met bewoning door onder andere artsen, verpleegkundigen en voedingsassistenten en ook praktijkruimte voor huisartsen, tandartsen en fysiotherapeuten. Naast de gevarieerde woonruimtes voor senioren en mensen werkzaam in de zorg is er een recreatieve wellness atmosfeer met zwembad, health centre met zonnebank, fitness, sauna en massageruimte en een riant dakterras. Een café-restaurant, terras, winkels en een parkeergarage in de onderste lagen creëren een stedelijke beleving.
Kortom: in 2020 is er sprake behoorlijke aantallen babyboomouderen; een generatie ouderen opgegroeid in een tijdperk van flower power, de gevestigde orde aan de kaak stellend. Een generatie die zijn eigen toekomst in de hand wil hebben. Een generatie die over een eigen gevulde portemonnee beschikt en een comfortabel niveau gewend is, dat past bij zijn of haar leefstijl. De bereidheid om kosten te maken voor diensten en producten in het belang van het eigen comfortabele leven zal toenemen. De babyboomoudere vormt de grijze motor van de economie, een nieuwe middenklasse die care beschikbaar wil hebben als het echt niet anders kan, maar vooral wil leven zolang het kan. Maar de PvdA zou de PvdA niet zijn als hiernaast niet ook een goed wonen en ouderenbeleid voor hen met een minder gevulde portemonnee ziet verzorgd zou zijn. De PvdA staat voor een ongedeelde, emancipatiebevorderende stad, zeker ook waar het de ouderen betreft!
De knoppen gingen om!
Om aan een gevarieerde vraag te kunnen voldoen is in 2020 een omslag in denken nodig gebleken. De vraag is leidend geworden. Werd in in het verleden er eigenlijk voor je beslist, ouderen hebben in 2020 de mogelijkheid hun eigen toekomst te scheppen, hun eigen keuzes te maken met de aan hen beschikbare middelen. Er is geen sprake van alleen een keuze tussen grijs en grijs. Nee, net als bij alle andere bevolkingsgroepen is verscheidenheid ook bij hen troef. De stedenbouw, de woningbouw en de ontwikkeling van de woonomgeving spelen daarop in. Het aandachtspunt is verschoven van care (zorgelijk leven) naar prettig leven ook als je minder kan. Dit betekent dat er een gigantische verandering in het denken en handelen moest plaatsvinden om de boot niet te missen.
De nieuwe woonconcepten dragen ertoe bij dat de zorgvraag in de toekomst langer uitgesteld kon worden. Woningen voor ouderen werden in het verleden in een, te weinig afleiding biedend, gebied gebouwd. Bijvoorbeeld niet boven de winkels, maar een paar honderd meter er vandaan. Of niet aan het water met altijd wat om naar te kijken, maar er van afgewend. Als je te weinig afleiding biedt of de mentale en/of fysieke afstand tot een levensbehoefte te ver weg zet, dan creëer je afhankelijkheid van anderen en daarmee ook kosten. Als je anders bouwt kun je altijd dure en tot exploitatiekosten horende personeelskosten in de zorg voorkomen. Zeker met de verantwoordelijkheden die steeds meer op het niveau van de gemeente en, in het verlengde daarvan, de stadsdelen worden gelegd, is veel slimmer bouwen in de brede zin des woords pure preventie voor de oudere, maar ook voor de gemeente en de corporatieportemonnee. Woningcorporaties en gemeente gingen met elkaar in gesprek om dit soort natuurlijke verbindingen te realiseren.
Het begon met goede intenties van de Amsterdamse corporaties. Bij renovatie en nieuwbouw werd steeds meer rekening gehouden met later. Een goed voorbeeld is het een offensief richting deurenfabrikanten dat de standaarddeur een bredere deur is waardoor er altijd een rolstoel door kan. Een dure ingreep achteraf of een verhuizing kan zo worden voorkomen. ICT in en om het huis werd gestimuleerd. De aanbiedingsafspraken die garandeerden dat er per gebied altijd een bepaalde minimale mix aan woningen van een bepaalde huurklasse aanwezig is, maakte het voor ouderen mogelijk om van woning te ruilen met slechts een beperkte verandering in het huurniveau. Daardoor werd er meer doorstroming op de woningmarkt mogelijk.
Maar nog veel belangrijker bleek dat de nieuwe generatie ouderen zich veel minder aantrok van wat anderen van hen zeggen. Ze hadden zelf in het verleden grenzen verlegd qua muziek en kledingcultuur. Zij hechtten minder belang aan wat mensen er wel niet van zeggen. Welnee, de rollator werd lekker ‘opgepimpt’, en er werd een duo driewieler ontwikkeld om samen met de mantelzorger de wijk in te gaan.
In 2020 ben ik zelf net de magische grens van 65 gepasseerd. Voor mij geen vadertje Drees-syndroom, ook al waardeer ik onnoemelijk wat hij heeft bewerkstelligd. Ik ga voor een, op de geëmancipeerde oudere ingerichte woon – en leefomgeving, met of zonder flower power- rollator. Het gaat om mijn Old Amsterdam: Silver City van Europa.
Hetti Willemse, PvdA gemeenteraadslid en directeur van Publicarea, bureau voor samenwerkingsaspecten in het publieke domein
Wilt u een exemplaar van deze essaybundel bestellen? Stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel 020-552 34 77.
