Nadere kennismaking met Lilianne Ploumen

Doordat politiek kanon Jan Pronk kandidaat is, staat het PvdA-voorzitterschap in de schijnwerpers. De enige serieuze concurrent is Lilianne Ploumen, directeur van hulporganisatie Cordaid. ‘ Ik hoef niet elke dag op de voorpagina.’

We zitten in haar huis in Slotervaart, een stadsdeel in Amsterdam-West dat veel armoede en multiculturele drama’s kent. Het is geen truc om zichzelf te presenteren als iemand die voeling heeft met de straat, zegt Lilianne Ploumen. Haar huis is ook een beetje te mooi om er op die manier mee te koketteren. Ze heeft onbetaald verlof als directeur van de internationale hulporganisatie Cordaid, om zich volop in de strijd om het voorzitterschap van de PvdA te storten, en beschikt eenvoudig niet over een kantoor.

Toch zegt Ploumen het vaak – in interviews, in debatten: ‘Bij mij in de buurt in Slotervaart…’ De geboren Maastrichtse woont er nu dertien jaar. ‘Ja, ik noem het mijn buurt, omdat ik door mijn werk zo internationaal bezig ben geweest. Met armoede en onrecht in Congo of Mali. Terwijl ik eigenlijk bij mij om de hoek hetzelfde zie.’ Ze wil duidelijk maken dat ze dat beseft.

Deze wijk is ook de reden waarom ze in 2003 overstapte van GroenLinks naar de PvdA. ‘Ik raakte ervan overtuigd dat een brede volkspartij hier veel meer teweeg kan brengen.’ GroenLinks, beaamt ze – ‘Het klinkt zo onaardig’- is voor zo’n wijk te elitair.

Ze had dat ook uit haar eigen geschiedenis kunnen halen. Tijdens een debat in Meppel zei ze: ‘Mijn vader was melkboer in Maastricht. Ik was het eerste meisje in mijn familie dat ging studeren. Daarvoor ging ik helemaal naar Rotterdam en dat had nog niemand van onze familie gedaan. Zonder de inzet van de sociaaldemocratische beweging had ik hier vandaag niet gestaan!’

Ploumen was voorzitter van de sollicitatiecommissie die oud-politieman en oud-moskeebestuurder Ahmed Marcouch in Slotervaart op nummer één zette voor de plaatselijke verkiezingen. Een meesterzet. Marcouch schopte het tot stadsdeelvoorzitter en is met zijn onorthodoxe aanpak van de problemen in de wijk uitgegroeid tot een politieke held.

Marcouch pakt discriminatie aan, eist respect tussen bevolkingsgroepen, maar spaart – anders dan sommige partijgenoten – allochtonen, moslims daarbij niet. Hij duldt geen wangedrag van Marokkaanse jongeren, verdedigt met verve tolerantie voor homoseksuelen en stuurt een deskundige op radicaliserende jongeren af om ze op het goede pad te houden. Ploumen is op integratiegebied, zegt ze, van de lijn-Marcouch.

En daarmee is ze al gauw ook van de lijn-Bos. Ze weet niet precies waar het vandaan komt, maar Ploumen is aangemerkt als ‘de kandidaat van Wouter Bos’. ‘Ik had hem drie keer de hand geschud toen ik me kandideerde, ik ben niet zijn vriendinnetje.’ Toch is dat etiket niet zo gek. Ploumen kent Jet Bussemaker privé, de PvdA-staatssecretaris van Volksgezondheid die met Bos in het kabinet zit. Vóór zij zich kandidaat stelde, ging ze met Ruud Koole praten, eerder partijvoorzitter en nu als interim in die functie een betrouwbare rechterhand van Bos. Vanuit Cordaid kent Ploumen Bert Koenders goed, minister voor Ontwikkelingssamenwerking en tevens Bossiaan. Ze kent ook PvdA-kamerlid Diederik Samsom, die volgens HP/De Tijd zelf door Bos werd gevraagd om zich kandidaat te stellen voor het voorzitterschap. Met PvdA-buitenlandwoordvoerder Martijn van Dam zit Ploumen in het bestuur van de Evert Vermeerstichting, een PvdA-orgaan voor internationale solidariteit. Dus nee, Ploumen is niet door Bos gelanceerd. Het idee om zich kandidaat te stellen kwam van PvdA’ers in haar kennissenkring. Maar ze is wel een heel andere kandidaat dan Pronk, die de laatste jaren nauwelijks contact had met de top van de partij.

Bos heeft waarschijnlijk alles liever dan Pronk, zeker na diens aanval op premier Balkenende van de week (‘leugenaar’). Ploumen is een voorzichtiger type. Ook zij vindt dat PvdA-leden meer invloed moeten hebben op de Haagse politici. Ook zij wil de partijleider ‘dicht op de huid zitten’. Maar ze zou de premier, de leider van de belangrijkste coalitiepartner het CDA, niet van liegen betichten. En anders dan Pronk vindt zij niet dat de Kamer een onderzoek naar de Irakoorlog nog deze regeerperiode moet forceren en zo het voortbestaan van het kabinet op het spel moet zetten. ‘We kunnen het over drie jaar opnieuw proberen.’ Dit kabinet-Balkenende is haar wat waard want het draagt, meent zij, een zwaar PvdA-stempel.
Bos moet wel de topinkomens veel harder aanpakken, meent Ploumen. Hij heeft, erkent ook zij, op dat soort punten een paar ongelukkige draaien gemaakt. ‘Ik denk dat dat soort draaien kunnen worden voorkomen als we de vereniging versterken.’ Dat lijkt een achterhoedegevecht. PvdA-leden vergrijzen en de eindeloze discussies in zaaltjes lijken in de pijlsnelle tv-politiek van vandaag weinig effectief. ‘Misschien moet je de vorm veranderen. Elk Kamerlid koppelen aan vijftien leden met bepaalde expertise. Of internet gebruiken. Maar ik geloof niet in een partij zonder leden. De leden moeten allemaal weer zichtbaar zijn op straat. Mensen in hun buurt helpen met belastingformulieren.’

Hoe gaat ze het winnen? . In de enige peiling tot nu toe staat ze ver achter. In debatten wordt ze – net als andere kandidaten – door Pronk weggespeeld. ‘Ik kan en wil mezelf niet veranderen. Ik heb bij Cordaid laten zien dat ik een grote, ingewikkelde organisatie kan besturen en ik probeer iets van mijn stijl te laten zien.’ Die stijl is ‘samen met de leden en niet elke dag op de voorpagina’s’, zegt Ploumen. Daarbij komen twee troeven: ze is de enige vrouwelijke kandidaat in een partij die emancipatie hoog in het vaandel heeft. En de leden zouden Pronk een onruststoker kunnen gaan vinden.