Verslag studiedag Seniorenoverleg

Maandag 4 februari hield het Seniorenoverleg van de PvdA Amsterdam een studiedag over de komende veranderingen in de AWBZ en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning als gevolg van kabinetshervormingen en -bezuinigingen. Agnes Wolbert, Tweede Kamerlid voor de PvdA en met de AWBZ en WMO in haar portefeuille, lichtte toe hoe de veranderingen eruit kwamen te zien en beantwoordde soms kritische vragen. Een verslag.1.   Opening

door Chris Cramer, voorzitter Seniorenoverleg, en Edward Vos, lid deelraad Nieuw West en secretaris Seniorenoverleg.

Aanleiding tot deze studiedag is dat veel senioren zich zorgen maken over de toekomst.

Jongeren richten hun pijlen op ouderen, zelfs op ons eigen congres. Veel senioren voelen zich in de steek gelaten, ook door de PvdA. Er is teveel beleid, maar te weinig uitvoering. Er is geen behoefte aan meer bureaucratie, er is een visie nodig.

2.   Inleiding door Agnes Wolbert, PvdA 2^e Kamerlid ‘Van AWBZ naar WMO, preventie’.

Er moet hoe dan ook 45 miljard bezuinigd worden. De PvdA-fractie probeert de allerscherpste randjes van de maatregelen af te halen. Zo is ze druk bezig met de (wegvallende) banen van alfahulpen. Deze contracten worden niet verlengd en nieuwe worden niet afgesloten.

Wat we nu zien is nog maar het topje van de ijsberg. Dit jaar worden de effecten van de bezuinigingen pas echt zichtbaar. Hervorming van de zorg: delen van de AWBZ gaan vallen onder de WMO. Decentralisatie van de zorg, ook jeugdzorg. Arbeid en participatie gaat naar gemeenten. Al deze hervormingen gaan gepaard met bezuinigingen. Maar zonder decentralisatie zou er ook bezuinigd moeten worden.

Vragen uit de zaal:

Els Agsteribbe: Wat is het uitgangspunt?

Antwoord: Vertrekken vanuit de gebruiker. Die blijft het liefst thuis wonen met hulp op maat, dichtbij en van hoge kwaliteit (= dezelfde vertrouwde mensen). Dus moet de Rijksoverheid decentraliseren. De zwaarste bezuiniging wordt behaald op hulp in de huishouding. Het is altijd nog beter hierop te bezuinigen dan op verzorging, verpleging en begeleiding.

Kinderen van tegenwoordig zijn net prinsjes en prinsesjes. In plaats van 4 x per maand langs het voetbalveld te staan kunnen ouders ook best eens per maand hun hulpbehoevende ouders gaan helpen. Ook in buurten en wijken moeten mensen elkaar weer meer gaan helpen. Dit alles heeft ook een goede kant. Men moet zich afvragen: Wat kan ik zelf? Als het echt nodig is moet de overheid (gemeente) bijspringen.

Voorbeelden van extra inzet ondanks de bezuinigingen:

–      De PvdA wil de wijkverpleegkundige behouden (Khadija Arib en Mariet Hamer hebben daar in het verleden al moties over ingediend). Dit is vooral gelukt in Vogelaarwijken, waar de wijkverpleegkundige indicatievrij kan werken.

–      Voor het eerst is er een Nationaal Preventieplan.

–      Er is een Plan Welzijn met als doel het bevorderen van het welbevinden.

Er is acht jaar nodig om dit alles van de grond te krijgen.

Mustafa Ayranci: De PvdA was altijd voor bestuur dichtbij de burger. Niet goed dat stadsdelen opgeheven worden. Hij is ook verontwaardigd over de ruim 3 miljard euro die naar de SNS-bank is gegaan.

Antwoord: Agnes deelt de kwaadheid naar banken. Maar de  hele samenleving heeft op te grote voet geleefd. Nu plukken we de wrange vruchten. We moeten nu de handen uit de mouwen steken. Men moet nu alvast nadenken over behoeften voor later, bijvoorbeeld alvast sparen voor huisaanpassingen, die later nodig kunnen zijn.

Opmerking uit de zaal: Als de budgetten gedecentraliseerd worden moet men de besteding ook daadwerkelijk aan gemeenten overlaten.

Antwoord: Agnes heeft grote twijfels of de meeste gemeenten dat al aankunnen. De continuïteit en kwaliteit van zorg moeten wel gegarandeerd blijven en kunnen worden.

Jetty Voermans ex-wethouder van een kleine gemeente is het hiermee niet eens. Agnes merkt op dat er nu nog geen enkele beperkende maatregel is.

Vraag Sebastiaan Scholten (eigenaar klein zorgbedrijf): Het kabinet vraagt de mensen te snijden in eigen vlees. Gaat u nu ook eens snijden in eigen vlees? Hoeveel cent van € 1 belastinggeld gaat naar de patiënt en hoeveel naar de organisatie? (Applaus uit de zaal.)

Antwoord: De regering pakt de topsalarissen al aan. (Zaal: dat is maar een klein ding.)

De inspectie (IGZ) moet beter, die moeten we zeker niet afschaffen.

Er zijn proeven gaande met regelvrije zorg. Het kwaliteitssysteem is daarbij afgeschaft. Iedereen is tevreden, maar de zorgverzekeraar geeft minder ‘punten’ en dus minder geld.

Dit is niet goed en het moet uitonderhandeld worden met de zorgverzekeraars. Agnes heeft op werkbezoeken gemerkt dat de kwaliteit van zorginstellingen direct samenhangt met de kwaliteit van leidinggevende, directie en management. (Opmerking uit de zaal: er is geen geld meer voor bevlogenheid.)

Agnes Wolbert nodigt de aanwezigen uit verdere vragen te mailen naar de woordvoerders in de 2^e Kamer.

3.   Marco Florijn, wethouder Rotterdam.

Zet bijstandscliënten in als vrijwilliger. Meebeslisrecht in de eigen wijk (Rotterdamse Stadskwartieren), waarin o.a. ook de belangenorganisaties meebeslissen.

In Rotterdam zijn 17000 werklozen met grote afstand tot de arbeidsmarkt. Daarvan hebben er  5000 een vrijstelling omdat ze te grote problemen hebben. De overige 12000 mensen worden geactiveerd. Het streven is minstens 20 uur per week activiteiten te ontplooien. Er worden bijeenkomsten georganiseerd. De eerste bijeenkomst is verplicht. Er is dan nog veel onwil. Er volgt een bijeenkomst met vrijwilligersorganisaties en de derde bijeenkomst organiseren de mensen zelf. De vervolgbijeenkomsten ook.

Er worden bijv. taallessen georganiseerd door de vrijwilligers zelf. Deze opzet kost de gemeente niet veel. Partnerinstellingen betalen mee. Wel is hulp van de gemeente nodig om het te organiseren. Vrijwilligersorganisaties begeleiden mensen. Veel mensen worden actief in de zorg, maar alleen als ze dit willen en kunnen. Het moet heel zorgvuldig gebeuren om te voorkomen dat er weer allerlei nieuwe protocollen gaan ontstaan. Supervrijwilligers begeleiden andere vrijwilligers. Sommige wijken organiseren het zelf. Voorbeelden: een collectieve boodschappenservice, een was- en strijkservice.

De 20 milj. die Amsterdam aan het Rijk terug moet betalen wegens onderbesteding had beter naar een dergelijk project gekund. ‘Rooie wijken’ krijgen extra aandacht. Er is € 500,- per persoon beschikbaar uit wijk- en buurtbudgetten. Er is een Regiodeal gesloten met andere gemeenten en 6 zorgverzekeraars. Daarin zijn afspraken gemaakt over populatiebudgetten (geld gaan niet naar individuen maar naar gebieden). De PvdA moet proberen dit verhaal vanuit de mensen om wie het gaat over het voetlicht te brengen.

Vragen uit de zaal.

Sebastiaan Scholten van Senioren Zorg Plan: Hartekreet (richting minister Asscher): iemand die thuiszorg verricht verdient netto € 8 per uur. De organisatie betaalt € 20 per uur. De belasting moet omlaag voor dit werk.

Bea Irik vindt het verhaal niet overtuigend, bekeken vanuit het perspectief van vrouwenemancipatie. Ze vreest dat vrouwen terugvallen op de bijstand en dan als vrijwilliger weer aan het werk kunnen (bijv. ontslagen alfahulpen).

Antwoord: Dit wordt voorkomen door een verdringingsparagraaf.

Ada Wildekamp vindt verplichting niet de meest productieve manier om vrijwilligers ‘zorg dichtbij’ te laten verrichten. Zij vindt het beter om Civil Society te gebruiken en de regie te delen met burgers in de buurt.

Antwoord: In de wijk Charlois werken vrijwilligers en bijstandsgerechtigden naast elkaar. Het is toch goed te investeren in bijstandsgerechtigde (ook met het oog op het weer aantrekken van de economie).

Vraag van bezoeker NIVON-huis in Dordrecht:

Zij had de indruk dat vrijwilligers (bijstandsgerechtigden) niet voldoende gecontroleerd werden op de (vrijwilligers)werkplek.

Antwoord: Dit ligt bij de instelling zelf. Er gaat geen vergoeding naar een vrijwilligersorganisatie voor begeleiding. HUMANITAS begeleidt vrijwilligers o.a. als hulp bij huishoudelijke ongelukken. Er is hiervoor een overeenkomst en een projectplan maar de bedoeling is niet het te protocolleren.

Edward Vos kondigt Henk van Waveren (Wikistad) aan en vertelt hierbij over een werkbezoek van het Seniorenoverleg aan het Odensehuis (dementerenden). Dit is een heel goed voorbeeld van werken met meer menselijkheid en minder regels.

4.   Henk van Waveren (o.a. oud Stadsdeelvoorzitter in West)

Inleiding over Civil Society en Wikistad: hoe gaan we dit aanpakken: burgers verleiden om mee te doen of vrijwilligerswerk? Hoe en op welke wijze kan de gemeente de huidige vrijwilligers en de breed gedragen burgerinitiatieven beter en efficiënter faciliteren?

Henk van Waveren vindt wat Marco Florijn doet in Rotterdam fascinerend. Het is een voorbeeld van een nieuwe overheid, van lange termijn politiek. De WMO moet opgebouwd worden volgens de Eigen Kracht visie. Oorspronkelijk was Eigen Verantwoordelijkheid, het denken in kringen, de kern van sociaaldemocratie. Dit is in de loop van de tijd uitgehold. Er is veel georganiseerd in de buitenste kringen (verzorgingsstaat). De organisatie van solidariteit moet terug naar de eigen kring. Dit gebeurt momenteel al.

Enkele van de vele voorbeelden:

–      De Voedselbank

–      Diep Water Collectief(kunst)

–      Odensehuis.

Niet bezuinigen op initiatieven met veel eigen kracht. Het is effectiever om op de buitenste schil te bezuinigen.

5 principes:

• Slim werken
• Versterken (nieuwe verbindingen)
• Verbinden
• Verdiepen
• Vernieuwen
• Verspreiden.

Politieke rol:

• Kijken naar Eigen Kracht gehalte (doen we niet vaak).
• Politiek zit vast aan regelgeving. Het is beter om vooraf en achteraf te toetsen. Neem een actieve procesrol (vb Rotterdam, en rol Pieter Hilhorst bij het Huygenscollege).
• Wees uitnodigend, neem een voorbeeld aan de Engelse manier.
• Kijk goed naar het subsidiariteitsbeginsel.
• Eigen Kracht beginselen toepassen.

Vragen uit de zaal.

Otto Reuchlin: Goed verhaal. We moeten de bureaucratie doorbreken. Er zijn nu 6 zorgverzekeraars, 4 wethouders in het Sociaal Domein en 4 Stedelijke Diensten in het Sociaal Domein. Ze werken niet samen. Hoe brengen we daar verandering in?

Antwoord: Daar is moed voor nodig. Bij alle organisaties werken mensen die goed werk verrichten. We moeten het al doende wijzigen. De PvdA moet hiertoe een agenda maken. Er zijn veel voorbeelden waar het niet goed ging. Een aantal daarvan zou uitgezocht moeten worden zodat het voortaan beter gaat. Er is ook druk van onderop nodig (Eigen Kracht).

Reactie uit de zaal: Subsidiariteitsbeginsel moet uitgebreid worden naar nieuwe vormen.

Antwoord: De stadsvernieuwing in Berlijn is na het vallen van de Muur door de markt in razend tempo gedaan. Van Waveren pleit niet voor de marktwerking in de zorg, maar hij vindt wel dat je de markt soms kan gebruiken.

Sebastiaan Scholten van Senioren Zorg Plan. Zijn bedrijf krijgt veel vraag vanuit Amstelveen, maar om daar te mogen werken moet hij meedoen aan de aanbesteding. Dat is voor zijn kleine organisatie erg duur, en waarschijnlijk zonder resultaat, want hij kan niet tegen de grote organisaties op. De markt wordt dicht gehouden.

Edward Vos vindt dat er veel meer mogelijk moet worden gemaakt voor kleinere aanbieders.

1. 5.   Jesse Bos, Stadsdeelwethouder Amsterdam Nieuw-West

Welke keuzes moeten of kunnen we maken bij de decentralisatie/transitie van huidige AWBZ-taken (bijv. Begeleiding) naar de WMO? Hoe kunnen we daarbij mensen, die dat aankunnen, dan meer regie over hun eigen leven geven?” Kan het project “Samen Doen” het voorbeeld zijn voor de uitvoering van de nieuwe WMO taken (de zgn. Kanteling)?

Jesse maakt de vergelijking met een ijsberg. De top is de centrale Stad. Daaronder komen de organisaties (zorgverzekeraars, zorgaanbieders enz.) Daaronder de dragende samenleving.

De meeste mensen weten zelf de weg wel naar het Huis van de Wijk, de huisarts en dergelijke. De mensen die daartoe niet in staat zijn moeten geholpen worden. Hierin heeft het stadsdeel een taak. Probleem is dat het aanbod wegvalt (het Huis van de Wijk ondersteunt mensen om het zelf te doen). Hoe gaan we daarmee om? Het “Vroeg Eropaf-team” gaat mee met jeugdzorg, wijkverpleging of HVO Querido. Ze hebben kunnen concluderen dat de meeste mensen zich wel redden. Ze vragen wel hulp op bepaalde gebieden. Een optie is het Sociale Wijkteam te verbreden. DWI is voor, de GGD niet en DMO een beetje.

Zorg dat de wijken overeind blijven, met voorzieningen als Huis van de Wijk, speeltuinen, mentoren op scholen. Een deel van de mensen redt het toch niet. Daarvoor is professionele hulp nodig. In een half jaar werken in Slotermeer zijn 180 gezinnen bezocht. In 60 daarvan gaat het goed; 8 gezinnen zijn verwezen naar het professionele circuit;120 gezinnen moeten we de weg wijzen en vragen wat ze zelf kunnen (Civil Society).

Vragen uit de zaal.

Els Agsteribbe: Wat kun jij specifiek doen vanuit jouw plaats in de bestuurlijke pyramide?

Antwoord: De Centrale Stad moet voorwaarden scheppen en kaders stellen. Het werk in het stadsdeel is essentieel. Ambtenaren moeten ruimte bieden. Alle subsidies opnieuw toetsen aan Eigen Kracht. Elke wijk een Huis van de Wijk (met eigen budget voor Burgerinitiatieven).

6.   Conclusies Discussiegroepen:

• Discussiegroep 1 WMO

Hoe gaan wij preventie stimuleren? Ook welzijn hierbij betrekken.

–      Omslag van consumptief naar collectief denken

–      Kwaliteit moet wel gewaarborgd blijven

–      Netwerk versterken

–      ICT-oplossingen (bijv. makkies/wij helpen.nl)

–      Niet alleen generalistisch, ook specialistisch (bijv. bij dementie)

–      Stimulerende overheid

–      Accent op micro-niveau

–      Toegankelijkheid openbare ruimte

–      Relatie zorgnetwerken en buurtnetwerken (formeel/informeel)

–      Taak van de corporaties

–      Taak van de buurt

–      Betere afstemming diensten

–      Transparantie en beleidskader vrijwilligersorganisatie

–      Vergoedingen vrijwilligers.

• Discussiegroep 2  Integrale hulpverlening op wijkniveau (integrale wijkaanpak).

–      Bewonersorganisatie: alles gaat nog heel erg vanuit de organisaties: de professionals staan nog steeds centraal. Hoe zorg je dat bewoners centraal staan? Hoe betrek je bewoners meer?

–      Kerken: er kan veel meer, ook door kerken.

–      Voor dak/thuislozen vallen voorzieningen weg. Hoe betrek je de buurt bij opvang/springplank?

–      Multiprobleemgezinnen: heel ondoorzichtig hoe hulp wordt gegeven, veel te veel mensen/organisaties, werkt niet.

–      Ook voor gehandicaptenzorg: een professionele generalist vanuit kennis van de handicap.

–      Woongroep in oprichting 50+ >40 leden, wil actief zijn in wijk, als woongroep. Gemeente stimuleert dat.

–      Cordaan: wijkgericht werken. 40 jaar geleden ook, leren van fouten van toen.

–      Hoe gaan we om met de boosheid die er is? →   Omzetten naar actie.

–      Kansrijk Zuidoost, als vrijwilliger in ouderenzorg.

–      Bing vrijwilligerswerk, wat doen locale overheden voor mantelzorgers, vrijwilligers, daar professionalisering nodig.

–      Sociale teams: in hoeverre zijn generalisten in staat lastige onderwerpen te achterhalen (incest, huiselijk geweld), Malburger (Arnhem). Bij professionalisering van vrijwilligers gaat de aard van het vrijwilligerswerk verloren.

–      Opbouw sociaal loket / wijktafels werken goed vanuit groep ‘onbeperkt’ (gehandicaptenorganisaties).

Spanning in relatie bewoner-professional:

Veel regels ↔ enorm beroep op bewoner en vrijheid om te handelen.

–      Professional leren met vrijwilligers om te gaan. In uitvoerende zin goed, maar de managers blijven problematisch! Het gaat niet altijd goed op de werkvloer: wij zijn nog steeds bezig te bepalen wat goed voor iemand is, transformatie naar vraaggericht (cliënt) + participatie.

–      Dilemma tussen individu willen zijn en deel van gemeenschap.

–      Duidelijke visie + verantwoordelijkheid vanuit lokale overheid naar vrijwilligers.

Lokale overheden → kennis delen, visies, gemeenschappelijkheid.

Veel diensten blijven verkokerd.

• Discussiegroep 3  Tegenprestatie. Relatie tussen tegenprestatie en zorg.

–      Stimulans < 67 niet meer nodig.

–      Men moet VERLEIDEN tot werken (vrijw.).

–      Uiteindelijk dwang en kortingen. (Hierover zijn de meningen verdeeld.)

–    Mensen die niet kunnen, moet je met rust laten.

–      Transparantie en beleidskader vrijwilligersorganisatie

–      Vergoedingen vrijwilligers.

• Discussiegroep 4  Civil Society, eigen initiatief.

–      Stadsdorpen in opkomst:

• Nieuwmarkt
• Centrum-Oost
• Grachtengordel-Zuid (licht).

–      Netwerken.

–      Overheid nieuwe stijl is nodig:

• Aansluiten op…
• Schakel zijn…
• Linking pin.
• Geen baas/regisseur, maar één van de partners in actie.

–      Ruimte bieden: politiek mag best minder bepalen, meer laten gebeuren.

–      Ruimte bieden: er staan tal van gebouwen leeg. Laat burgerinitiatieven deze gebruiken.

–      Structuur bieden: op macro schaal en lange termijn.

–      Pas op met je regels: er zijn enorm veel regels, waardoor de gemeente zich met alles bemoeit. Verminder de regeldruk, ook op sociaal terrein.

–      Missing regel: bescherm de rechten van burger/wijk initiatieven bij aanbestedingen naar Engels voorbeeld. Engeland heeft een aparte wet, Amsterdam kan een verordening opstellen.

–      4-5 mei Comité: werkt goed.

–      Kenmerken van nieuwe collectiviteiten en levensfase van betrokken burgers tonen een samenhang.

–      Rol politiek:

• Kijken naar Eigen Kracht gehalte bij subsidiëring en bezuiniging.
• Wees uitnodigend, positief en respectvol; neem een voorbeeld aan de Engelse manier (zie hierboven).

–      Profiel politici: voer districtenstelsel in om binding van politici met wijk te versterken. Dit is lokale bevoegdheid.

–      Instrumenten:

• Buurtbudgetten/-begroting; wijkreferendum naar Rotterdams’ model.

• Discussiegroep 5  Kwetsbare burgers.

–      De gemeente moet een zorgzame sociale samenleving mogelijk maken

–      Belangrijk dat gemeente professionele hulp biedt met minder geld. Dit is moeilijk. De vrijwilliger wordt vooral ingezet voor aandacht en liefde geven.

–      Geen krediet bij vrijwilligers door sanering.

–      Zieke mensen niet direct begeleiden naar werk.

–      Terug naar goede zorg.

–      Meer nadruk op Eigen Kracht.

–      De samenwerking tussen professional en vrijwilliger behoeft aandacht; de vrijwilliger moet je behoeden voor overbelasting, overmoed; ook grenzen stellen aan de vrijwilliger, waar nodig beschermen, nee (durven) zeggen.

–      Kwaliteit vrijwilliger verbeteren (scholing), wel waarderen, faciliteren en gemaakte onkosten vergoeden.

7.   Peggy Burke  woordvoerder Zorg gemeenteraadsfractie

Peggy neemt alle inbreng vanuit de werkgroepen mee.

De transitie-groep (met o.a. Edward Vos en Otto Reuchlin) kan nog hulp gebruiken.

Peggy legt uit waarom ze zich teruggetrokken heeft uit de actiegroep  “Zorg voor Amsterdam” met de SP en GroenLinks. De toon beviel haar niet langer. Abvakabo wilde niet met AMSTA praten, maar wel staken.

Uitkomsten uit de bijeenkomst die Peggy meeneemt:

–      Van individualisme naar collectivisme.

–      Transparantie over kosten en regels. Nu ontstaat er wrijving.

–      Professional en vrijwilliger dichter bij elkaar brengen.

–      Scherpe kantjes van bezuinigingen af.

–      Compensatiefonds voor Amsterdam verzinnen.

–      Dagbesteding inbesteden.

–      PvdA is tegen marktwerking, maar Europese regels verplichten daartoe.

–      PvdA is voor kleine schaal en kleine bedrijven.

–      Organiseren op wijkniveau.

Reacties vanuit de zaal:

–      Aandacht besteden aan regels versus zelfwerkzaamheid.

–      In Zuid is een wijkwoonkamer niet mogelijk. Dit wordt aangemerkt als woningonttrekking.

–      Vraag: waarom is Peggy anti-SP? De druk op het personeel in het Sarphatihuis is groot. Als de Pvda geen actie wil voeren samen met de SP, moet ze zelf een actie organiseren met de vakbond.

Peggy is het eens met de zorgambitie, maar de SP praat niet eens. De SP ís Abvakabo.

De zaal is het hier niet mee eens.

Edward Vos dankt alle deelnemers, ook en vooral de sprekers en in het bijzonder Mustafa Ayranci en Htib voor de gastvrijheid. In september/oktober is er weer een bijeenkomst, voor input in het Verkiezingsprogramma voor de Gemeenteraadsverkiezingen 2014

Chris Cramer sluit de bijeenkomst af. Hij roept de aanwezigen op zich aan te melden voor het Seniorenoverleg. Eens in de 6 weken vergadert het AB, het DB vergadert eens in de 5 weken. Men kan zich aanmelden per email bij de secretaris [email protected].