Vechten voor vrouwenrechten

Gemeenteraadslid Sabina Gazic verzorgde in Iraaks Koerdistan een training voor vrouwen die actief zijn binnen PUK, de grootste sociaal-democratische partij in Iraaks Koerdistan, over vrouwenkwesties. Ze doet verslag.

‘Dit was mijn droom’, zegt Nigar, ‘om een training te organiseren alleen voor vrouwen en over vrouwenkwesties! Jullie weten niet hoe blij ik ben dat we dit voor elkaar hebben gekregen!’

Aldus Nigar in haar welkomstspeech, bij de opening van de workshop voor vrouwen die actief zijn binnen PUK, de grootste sociaal-democratische partij in Iraaks Koerdistan.

Toen Gregor Niessen en ik vorige keer PUK-mensen trainden over omgaan met de media, vroeg Nigar ons of we bereid waren ook een training te organiseren alleen over gender-issues. Want weinig vrouwen doen mee in de Koerdische maatschappij, zei ze. Zelfs hoogopgeleide dames verpieteren thuis om ‘carrière’ te maken in huishouding en moederschap. En vrouwen die actief zijn, stuiten op het bekende ‘glazen plafond’. Hoewel ze deze uitdrukking nog nooit had gehoord, beschreef ze precies het probleem: vrouwen komen er niet door. Topfuncties worden onderling verdeeld onder mannen, zowel binnen als buiten de partij.

We zijn na Nigars speech meteen aan de slag gegaan. Een vrouw vertelde in vogelvlucht de geschiedenis van de vrouwenbeweging in Koerdistan en gaf een goed overzicht van de kwesties waaraan momenteel gewerkt wordt en wat er nog moet gebeuren. Het is inmiddels normaal dat meisjes een goede opleiding krijgen en dat ze gaan werken. In de discussie die daarna volgde stond een cursiste op en vertelde hoe haar man haar in thuis opsloot zodra ze getrouwd waren. Zij kon in eerste instantie niet geloven dat de vooruitstrevende man die ze op de faculteit voor de media had ontmoet, zoiets kon doen. Ze mocht niet meer studeren, niet meer werken, niet uitgaan met vriendinnen, niets meer. Het duurde vier jaar voordat ze het zo zat was dat ze besloot te scheiden, wat nog steeds een groot ‘ongemak’ in Noord Irak is. Gelukkig kreeg ze steun van haar familie, anders had ze zelfmoord gepleegd, vertelde ze.

Andere vrouwen waren het met haar eens dat dit een algemeen probleem is, en kozen het als een van de onderwerpen waarvoor we de komende dagen naar mogelijke oplossingen zouden zoeken. Vrouwen die in zo’n situatie terecht zijn gekomen, moeten kunnen scheiden, maar dat gebeurt niet zo vaak. Als je thuis opgesloten zit, heb je geen werk en dus geen geld. En als je familie je niet steunt – dat betekent dat je niet naar het ouderlijk huis terug mag komen – heb je een levensgroot probleem. Want waar moet je dan naar toe?

Zij bedachten dat er een voorlichting- en bemiddelingscentrum moet komen waar mannen en vrouwen voor advies over rechten en plichten voor beide partners terecht kunnen en waar bemiddeling kan plaatsvinden. Als dat niet werkt, moet een vrouw een tijdelijke uitkering krijgen totdat ze betaald werk heeft. Een concreet en uitvoerbaar voorstel.

Dat een vrouw in zo’n situatie geen kant op kan en hoe de man-vrouw verhoudingen in dit land nog steeds zijn, bleek ook laatste dag, toen we een burgerforum organiseerden. Iedere deelneemster kreeg opdracht om twee buurvrouwen mee te nemen. Ze moesten vertellen wat hun problemen zijn. De politici mochten alleen luisteren en opschrijven welke problemen werden benoemd en met oplossingen komen.

Een vrouw vertelde dat ze door haar man langdurig en systematisch mishandeld werd. Alle vingers aan haar linkerhand en de pink van haar rechterhand waren verminkt – dubbelgevouwen. Hij heeft haar niet alleen dag in dag uit geslagen, maar ook een keer in brand gestoken, waarbij ze over haar hele lichaam brandwonden opliep. Hoe kan een mens zo wreed zijn?

De hele zaal – inclusief mijn mannelijke co-trainer en onze mannelijke tolk – luisterde met tranen in de ogen naar haar verhaal. Een steen zou nog huilen van de pijn die deze vrouw is aangedaan. Maar het was niet alleen mijn echtgenoot, zei ze. Toen ze van hem weg wilde – terug naar haar ouderlijk huis – mocht dat niet van haar broer en haar vader.

De cursisten besloten om meteen actie te ondernemen: het hoofd van de PUK in Suleymania werd ingelicht en hij kwam een half uur eerder voor de uitreiking van de diploma’s om met deze vrouw te spreken en haar te helpen. Wij concludeerden nogmaals hoe noodzakelijk en belangrijk het is dat er een centrum komt dat vrouwen kansen biedt om uit zo’n situatie te komen. Door de tranen heen hebben de aanwezigen beloofd zich sterk te zullen maken voor dit plan.

Vanwege de diploma-uitreiking aan het eind van de workshop had het een feestelijke dag moeten zijn en dat is het uiteindelijk ook geworden, maar ik kan deze vrouw niet meer uit mijn hoofd zetten. Ik kom terug naar Koerdistan om vrouwen als zij verder te helpen. Dat weet ik zeker.