Beelden bij een Partijcongres

De Russische musicus Mussorgsky componeerde het schitterende concert ‘Schilderijen op een tentoonstelling’. Je voelt de componist in zijn muziek van zaal tot zaal gaan, soms heftig geëmotioneerd, dan weer rustig, dan weer opzwepend of berustend. Elke zaal, elk schilderij is anders. Van een partijcongres zou je muziekbeelden moeten maken. Dissonanten, monotone, klaterende en emotionele klanken in wisselende tempi met kleine en grote finales. Maar van partijcongressen bestaan slechts drie typen beelden.

De meesten van u zullen er maar één gezien hebben. Het mediabeeld. De TV zenders, de nieuwsbloggen en de maandagkranten. RTL 4 zond als derde of vierde item een verslag uit over het PvdA congres in Breda van het afgelopen weekend. Het NOS journaal had het congres als openingsitem en zoomde hoofdzakelijk in op de discussie over de behandeling van IVF embryo’s. En passant meldde politiek commentator Bram Schilham dat Wouter Bos in zijn speech zich richtte op het integratievraagstuk. Voor RTL commentator Frits Wester was die speech het belangrijkste wapenfeit en noemde de speech ‘een van de beste’ die hij van Wouter Bos gehoord had. Beide omroepen deden verslag van strijdbaarheid van de nieuwe fractievoorzitter Mariëtte Hamer en Wouter Bos mocht bij beide omroepen melden dat het nog wel even niet makkelijk zal zijn. Tja, de peilingen.

Het tweede beeld van het congres was dat van PvdA congresgangers, gasten en andere geïnteresseerden. Ik was daar twee dagen één van. Ik zag een zeer inspirerende speech van Mariëtte Hamer, ik zag een nieuwe partijvoorzitter die haar nieuwe plannen over de versterking van de ledendemocratie buitengewoon overtuigend verdedigde en op alle fronten scoorde. Ik zag een partijleider die niet voor de hijgerigheid van de mediahype ging, maar koos voor een mooi en goed verhaal over hoe de PvdA leiding moet geven aan het veranderende Nederland. Bos formuleerde het integratievraagstuk als nieuwe sociale kwestie. En verder zag ik ook teveel, veel teveel, bejaarde oude witte mannen kirrend van pret het podium opkomen om het woord te mogen voeren op hun jaarlijkse reünie. Maar ik zag ook twee fantastische spreeksters uit Assen en Groningen in een paar minuten uitleggen waar het volgens hen in het debat over ging. Ik zag ook hoe twee strijdlustige woordvoerders van de Rooie Veren en de JS de zaal op sleeptouw namen en in samenwerking met Mariëtte Hamer ervoor zorgden dat er slechts een koers is voor de PvdA en die is sociaal-democratisch. Leidsman van de links-liberalen, Frans Timmermans, was toen, als enige van het PvdA smaldeel uit het kabinet, al lang vertrokken. En ik ervoer wederom hoe belangrijk een partij kan zijn als club van gelijkgestemden die door de geschiedenis met elkaar optrekken. Stilstaan bij het overlijden van Thijs Wöltgens, Henk Vredeling en Clovis Cnoop Koopmans doet je dat meer dan ooit beseffen.

Er is nog een derde beeld. Het beeld dat blijft hangen, de politieke analyse van twee dagen congresseren. Een paar observaties. Velen hebben in de afgelopen jaren de partijvernieuwing onder Felix Rottenberg beschimpt, de partij zou onder zijn handen zijn afgebroken. Maar met de voorstellen uit diverse afdelingen om die macht van de partij via afdelingen, regionale kandidaatstelling en decentralisatie van middelen weer te herstellen had een ruime meerderheid van het PvdA congres geen behoefte. Het best bewaarde geheim op het congres zal de resolutie ‘Arbeid’ zijn. Te laat de partij ingestuurd, nauwelijks onder de aandacht van de pers gebracht en met te weinig scherpte. Goed stuk, maar een gemiste kans om op het juiste moment en met de juiste profilering de kiezer duidelijkheid aan te geven waar we staan. Jammer.

Over de koers van de PvdA kan na dit congres geen onduidelijkheid meer bestaan. De links liberalen zijn na twee congressen van het partijtoneel geveegd. Rood wappert weer vier in de partij en in de congreszaal, de partij zal sociaal-democratisch of ze zal niet zijn. En dan is er nog de duiding van de speech van de partijleider. Zes jaar na de Fortuyn revolte en zijn aantreden als partijleider, 12 jaar na ‘Het multi-culturele drama’ van Scheffer, mag de vraag gesteld worden of het niet wat rijkelijk laat is om te stellen dat wij nu de leiding gaan nemen in het integratievraagstuk. Over 2 jaar al moet Bos beslissen of hij doorgaat of niet. Nog twee jaar, zo’n 730 dagen om het onduidelijke profiel op dit dossier in te kleuren. De vraag is of de kiezer de PvdA nog relevant acht op dit onderwerp (-waar waren jullie al die tijd?-). Evenzeer is het de vraag of dit het thema is waar de PvdA zich op moet profileren. Laten kiezers zich leiden in hun keuze motivatie door ‘het integratievraagstuk’ of ‘de globalisering en haar gevolgen’? Gaan we op die agenda’s de verkiezingen winnen? Ik vrees van niet.

Ik kijk reikhalzend uit naar het volgende onderwerp dat het partijbestuur wil agenderen ‘het functioneren van de publieke sector’. De wanprestaties van de overheid waar o.a. Lodewijk Asscher en de rest van het gemeentebestuur in Amsterdam nu bijna wekelijks over berichten (operatie Frankenstein in het welzijnswerk, hardnekkige scheiding arm-rijk, misbruik van sociale uitkeringen, een onbetrouwbare gemeentelijke basisadministratie, de uitval en gebrek aan doorstroming in het onderwijs en de vastgelopen woningmarkt), lijken mij veel relevanter voor een beweging die de overheid als cruciaal instrument ziet om burgers bij elkaar te houden, te ondersteunen en te laten ontplooien. Daar zit heel wat meer muziek in voor de PvdA dan in het zoveelste debat over integratie, globalisering en angstige burgers.

Jacques Monasch is mede-initiatiefnemer van Rooie Veren, een beweging in de PvdA die een sociaal-democratische koers en democratisch georganiseerde partij voorstaat.