Gratis openbaar vervoer? Niet doen!

Beste Mirjam,

Tsja, dat kinderwagenprobleem, daar is het laatste woord nog lang niet over gezegd. Het is inderdaad een kwestie van geven en nemen. Maar eenvoudigweg een stel stoelen uit de tram en de bus slopen om (bij wijze van spreken) twintig kinderwagens uitgeklapt te vervoeren gaat me te ver. De overige passagiers willen graag zitten, en buiten de spitsuren horen ze allemaal ook te kunnen zitten. Ik heb best de pest in, dat het GVB ondanks mijn verzoek bij de rolstoelplek (ingericht ten koste van vier gewone stoelen) geen klapzitjes in bussen wilde aanbrengen. Geven en nemen, zei ik dus. Dat moet niet betekenen dat de “gewone” reizigers alles geven en de kinderwagenbestuurders alles nemen. Toch? En veiligheid voor alles!

Begrijp ik dat binnenkort in de Raad wordt gepraat over gratis openbaar vervoer? Waarom zou dat moeten, gratis? Tjeerd Herrema is van mening dat gratis openbaar vervoer voor iedereen in Amsterdam onbetaalbaar is. Logisch, gratis openbaar vervoer ís niet gratis. Aardige jongens (m/v) bij het GVB, hoor, maar ze gaan niet zonder salaris achter het stuur zitten. En de stroom en diesel moeten ook worden betaald.

Ik ben in ieder geval blij dat er in Amsterdam beter wordt nagedacht over gratis openbaar vervoer dan bij voorbeeld in Tilburg. O, o, o, wat zijn ze daar trots. De bus is daar gratis voor alle jongere ouderen en oudere ouderen. Wát een belachelijke onzin. Waarom zou de bus gratis moeten zijn voor iemand met een dik pensioen, maar niet voor een bijstandsgerechtigde of iemand met een heel laag salaris? Hier in Amsterdam wordt dan tenminste nog gesproken over gratis OV voor minima. Inkomen is een betere graadmeter dan leeftijd.

Maar het gratis maken van openbaar vervoer heeft vreemde effecten. Mensen die er verstand van hebben waarschuwen altijd voor een negatief effect op de sociale veiligheid in het openbaar vervoer. De RandstadRail tussen Rotterdam en Den Haag functioneerde erg slecht. Ik heb toen tegen de RET (dat is het Rotterdamse GVB, laten ze het maar niet horen) gezegd dat ze voor zo’n wanproduct geen geld aan de reiziger konden vragen. Tot mijn verbazing werd meteen besloten, het gratis te maken. Maar ja, buiten werd het koud, de winter naderde met rasse schreden. Dus wat gebeurde: de RandstadRail zat vol junks en zwervers, die voor nogal wat overlast zorgden. Met name oudere reizigers gingen de verbinding mijden: ze durfden niet meer…

Maarre, Mirjam, moet het openbaar vervoer eigenlijk wel dienen voor het bedrijven van inkomenspolitiek? Waarom zou je? Inkomenspolitiek doe je volgens mij met zaken als kwijtscheldingen van belastingen en heffingen, en bijzondere bijstand. Maar niet met gratis stroom uit het stopcontact of voor niets met de tram.

Het openbaar vervoer moet je gebruiken voor mobiliteitspolitiek. En daarbij kan gratis (of goedkoop) een handig middel zijn. Taken van het openbaar vervoer zijn o.a. het zorgen dat we niet met z’n allen de hele dag stilstaan in de file, en de steden bereikbaar en leefbaar houden. Ik heb mij laten vertellen dat in Vlaanderen iemand die zijn auto naar de sloop brengt twee jaar gratis met het openbaar vervoer mag. Kijk, dán doe je wat nuttigs. Ander voorbeeld: iemand die naar de Albert Cuypmarkt wil en zijn auto bij het Stadion parkeert, daar voor een paar euro een parkeerplaats aanbieden inclusief een retourtje met de tram: dát vind ik nou prima!

Maar het belangrijkst punt is dit. Als je reizigers de keuze geeft tussen goedkoop/gratis openbaar vervoer en goed openbaar vervoer, kiezen ze voor het laatste. Want je hebt niets aan een gratis tram, bus of metro die niet komt opdagen, smerig is, overvol is of wordt bestuurd door een onbeschofte hork!

Zeer hartelijke groet,

Rikus Spithorst
Reizigersvereniging ROVER