Burgers onder de Burgers

Zuidoost maken we met elkaar
Investeren in sociale cohesie en sociale weerbaarheid
Algemene beschouwing van de PvdA bij de begroting 2007

Inleiding
Wij behandelen vandaag de eerste begroting binnen deze collegeperiode. Leidend in deze periode is het bestuursakkoord ‘Investeren in Kansen’. In grote meerderheid met alleen de fractie van de SP tegen heeft de raad zich achter de ambities geschaard die in Investeren in kansen voor deze periode zijn benoemd.

In het bestuursakkoord wordt een accent gelegd op het investeren in de samenleving. Het landelijke sociaal economische beleid van de 3 kabinetten Balkenende hebben de afgelopen 4 jaren slecht uitgepakt voor veel bewoners in Zuidoost. Investeren in beleidsdoelen als armoedebestrijding is daardoor voor lokale overheden en ook voor dit stadsdeel urgent geworden.

Gelukkig gaat er ook veel goed in Amsterdam Zuidoost. De tevredenheid onder de bewoners neemt toe. De waardering voor Zuidoost van buitenaf blijft daarbij achter. Voor ons stadsdeel is die waardering echter ook van eminent belang. De waardering van buiten is van belang voor de wijze waarop en de mate waarin bedrijven in Zuidoost willen investeren en de mate waarin de bewoners van Zuidoost toegang hebben tot de arbeidsmarkt hier en in de regio. Op een realistische wijze investeren in het Imago van Zuidoost draagt daarmee bij tot het versterken van de positie van de bewoners in de samenleving als geheel. De investeringen die in de begroting worden voorgesteld zullen zeker hieraan bijdragen.

In deze algemene beschouwing wil ik ingaan op een aantal accenten voor het komende begrotingsjaar. Deze accenten liggen vooral op het vlak van de investeringen die gedaan zullen moeten worden op het gebied van sociale cohesie en sociale weerbaarheid. Bij de programmagewijze behandeling op donderdag 23 november zullen wij met een aantal initiatieven komen om de begroting op onderdelen verder aan te scherpen en nog meer te richten op de realisering van deze ambities zoals ook in het bestuursakkoord verwoord.

Een hanteerbare begroting
Deze begroting spreekt de fractie van de PvdA aan. Op een heldere wijze wordt uiteengezet hoe de uitwerking van het bestuursakkoord in het eerste begrotingsjaar gestalte gegeven zal worden. Eén en ander kan geschieden op financieel gezonde basis. De doelstellingen van het beleid zijn over het algemeen meer SMART geformuleerd dan in voorgaande jaren. Het stadsdeel is een lerende organisatie. De paragrafen SEV en participatie geven een samenhangend beeld van wat in de diverse programma’s over deze onderwerpen wordt gemeld. De paragraaf SEV is wat dat betreft een nog beter voorbeeld dan de paragraaf participatie. In de paragraaf SEV wordt duidelijk verwezen naar de betreffende programma’s. Op die manier krijgt de raad een goed overzicht van hetgeen in de verschillende programma’s op het gebied van Sociaal economische vernieuwing wordt voorgenomen.

Nu wij zover gekomen zijn met deze begroting willen wij eigenlijk dat een buitenstaander eens goed gaat kijken naar waar nog verdere verbeteringen mogelijk zijn. Hoe kan de raad het DB nog beter aansturen. Bij de behandeling van programma 11 komen wij hier nog op terug.

Het meerjarig perspectief
Grondslag van deze begroting is het bestuursakkoord. In deze begroting wordt aangegeven wat de relatie is met de verschillende punten uit het bestuursakkoord. Welke resultaten in 2007 behaalt moeten worden. Wat nog ontbreekt in de hele systematiek is de vertaling van het bestuursakkoord naar de meerjarig te behalen resultaten Bij de behandeling van de begroting op 13 april 2006 heeft de raad daar met het college afspraken over gemaakt. Deze afspraken moeten nog worden ingelost. Wanneer het bestuursakkoord voor de gehele doorlooptijd is geoperationaliseerd naar resultaten die aan het eind van de periode behaalt moeten zijn, heeft de raad ook een beter toetsingskader voor de beoordeling van volgende begrotingen. De fractie van de PvdA hecht aan een dergelijke operationalisering van het bestuursakkoord.

Sociale cohesie en sociale weerbaarheid
Bij de behandeling van de begroting door de fractie van de PvdA is het begrippenpaar sociale cohesie en sociale weerbaarheid leidend geweest. Wij zien het stadsdeel niet als een verzameling van mensen, huizen, bomen, beesten, en nog zo wat. Wij zien het in navolging van onze voorgangers als de taak van het stadsdeel om alles uit de kast te halen om van Zuidoost een gemeenschap te maken waarin sociale cohesie en sociale weerbaarheid vanzelfsprekend zijn.

We hebben moeten constateren dat de toenmalige hoogbouw niet de voorwaarden in zich had om die gemeenschap tot ontwikkeling te laten komen. Met de Bijlmervernieuwing hebben we die voorwaarden wel kunnen scheppen. Wij leiden dit af uit het aantal verhuisbewegingen dat tot normale proporties is teruggebracht. Er zijn buurten gecreëerd die door hun eigen identiteit geborgenheid geven. Wat dat betreft is het interessant om te zien dat veel van de buurten slechts één ontsluitingsweg hebben. Zodra men op deze weg is komt men al een beetje thuis. De menging van sociale huur en eigen woning binnen buurten heeft die buurten gemêleerd. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid dat de verschillende sociaal-economische categorieën elkaar ontmoeten.
Het verenigingsleven heeft in Zuidoost een hoge vlucht gekregen. Er zullen weinig stadsdelen zijn waar zoveel verenigingen zijn. Zowel kerken als zelforganisaties leveren hun bijdrage aan de sociale cohesie. Er zullen ook niet veel stadsdelen zijn met zoveel religieuze stromingen.
Stadsdeel Zuidoost is niet alleen multi-etnisch, maar ook multi-religeus.

Er wordt in dit land voortdurende gesproken over sociale spanningen. Dikwijls met een etnische achtergrond. Binnen ons stadsdeel hebben wij in de negentiger jaren dergelijke spanningen gehad. De toenmalige deelraad heeft de roep om wat genoemd werd ‘aandeelhouderschap’ verstaan. Het bloeiende verenigingsleven, de maatschappelijke doelen die deze verenigingen nastreven, de betrokkenheid bij de ontwikkeling van Zuidoost zijn daar het bewijs van. Het organiserend vermogen van de bewoners in dit stadsdeel moeten wij koesteren. Dat alles draagt ertoe bij dat de sociale cohesie en de sociale weerbaarheid een peil hebben bereikt, waar andere stadsdelen en gemeenten van watertanden. Zuidoost heeft daarmee een voorbeeld functie voor anderen. Wat de fractie van de PvdA betreft zou dit beeld wel eens nadrukkelijker over het voetlicht gebracht kunnen worden.
Zuidoost is geen vulkaan zoals daar volgens het kabinet 140 van zijn.

WMO
In 2007 zal een aanvang worden genomen met de invoering van de WMO. De voorbereiding van deze wet is niet zonder slag of stoot gegaan. Op zich is de decentralisatie van de maatschappelijke ondersteuning natuurlijk een prima initiatief. De organisatie van de zorg komt dichter bij de mensen waardoor die zorg ook in een algemeen lokaal beleidskader gepast kan worden, mensen langer op zichzelf kunnen blijven wonen en maatwerk mogelijk wordt. De voorwaarden waaronder het kabinet Balkenende de decentralisatie plaats laat vinden is in bestuurlijk Nederland en bij de belangenorganisaties een fel omstreden zaak. Met name de financiering wordt als onrealistisch beschouwd omdat geen rekening is gehouden met de vergrijzende samenleving. De kosten van ondersteuning zullen als gevolg daarvan de komende jaren aanzienlijk toenemen. Lokaal bestuurlijk Nederland loopt daar tegen te hoop. Niet tegen de vergrijzing, maar wel tegen het gebrek aan financiële middelen die het rijk beschikbaar stelt.

Voor de invoering van de WMO zijn sociale cohesie en sociale weerbaarheid belangrijke begrippen. In een Engelse term maken zij onderdeel uit van de ‘Civil Society’. Het heeft betrekking op de eigen verantwoordelijkheden van de mensen. De PvdA laat daarbij het concept van de maakbare samenleving niet los. De fractie van de PvdA heeft ‘de maakbare samenleving’ nooit geïnterpreteerd als een vorm v
an ‘social engineering’. Het omgekeerde is waar. De fractie van de PvdA is er altijd van uit gegaan dat de samenleving het resultaat is van de wijze waarop mensen met elkaar vorm geven aan hun relaties en zich een bestaan verwerven. De overheid maakt onderdeel uit van dat netwerk. Samen werken staat centraal. Juist deze constatering is belangrijk voor een goede uitvoering van de WMO. Deze wet is immers niet alleen een verstrekkingen wet, maar beoogt de zelfredzaamheid van de burger. Deze kan beter tot ontwikkeling komen in een sfeer van sociale cohesie en sociale weerbaarheid dan in een sfeer waarin ieder zich terugtrekt op zijn eigen particuliere belang. Op donderdag bij de behandeling van de programma’s komen wij hierop terug.

Speerpunt Armoedebestrijding
Inzicht en overzicht
In eerder discussies met u hebben wij aangegeven dat de fractie van de PvdA naast de paragrafen participatie en SEV behoefte heeft aan een paragraaf over armoede. Ik wil nog eens uitleggen waarom.
De gevolgen van de drie kabinetten Balkenende zijn als gezegd niet aan ons stadsdeel voorbijgegaan. Armoede is een fenomeen waar een groot deel van de bevolking in Zuidoost mee te maken heeft gekregen. Het aantal mensen in Zuidoost dat beneden de armoedegrens moet leven nadert de 10.000. Op lokaal niveau zijn onze mogelijkheden beperkt om mensen die leven in armoede te helpen. Toch heeft de portefeuillehouder aansprekend beleid neergezet dat in samenwerking met de centrale stad tot aansprekende resultaten kan leiden. De centrale stad zal dan wel bereid moeten zijn om voldoende middelen beschikbaar te stellen en een vergelijkbare inspanning te verrichten.
Via de verschillende programma’s uit de begroting blijkt wel degelijk door het stadsdeel aan armoedebeleid gewerkt te kunnen worden. In een paragraaf over armoedebestrijding hadden de verschillende initiatieven tot een goed inzicht en overzicht kunnen leiden van dit beleidsspeerpunt uit het bestuursakkoord. Wij willen het DB verzoeken om bij het opstellen van de begroting 2008 nu reeds rekening te houden met deze wens van de PvdA om in een aparte paragraaf een samenhangend inzicht te geven in het armoedebeleid.

Maatschappelijk context
Waarom hebben wij in het bestuursakkoord de bestrijding van de armoede als speerpunt opgevoerd? In de eerste plaats is dat natuurlijk vanwege de individuele nood die voortvloeit uit de situatie dat men over onvoldoende middelen beschikt om in zijn dagelijks onderhoud te kunnen voorzien. Het stadsdeel kan echter niet aan inkomenspolitiek doen. Het rijk heeft nagenoeg de uitsluitende bevoegdheid om inkomensbeleid te ontwikkelen. En het rijk is juist de oorzaak van de schrijnende problemen.
Armoedeproblematiek heeft echter een aantal belangrijke neveneffecten.
Voor de persoon die in armoede leeft leidt zijn gebrek aan financiële mogelijkheden niet alleen tot gebrek in levensonderhoud. Ook leidt armoede tot isolement. Men kan niet volwaardig deelnemen aan het sociaal verkeer. Sociaal verkeer vereist immers ook investeringen. Men is niet in staat deze investeringen te doen. Armoede leidt daarmee tot uitsluiting. Sociale cohesie en sociale weerbaarheid raken eerder verder weg dan nabij. Ook daarom is het een armoedebeleid een speerpunt in Zuidoost.

Voor kinderen die opgroeien in een situatie van armoede komt nog bij het isolement – dat voor kinderen vaak nog sterker speelt dan voor volwassenen – dat hun kansen voor de toekomst voor een belangrijk deel bepaald worden door de situatie waarin zij zijn groot gebracht. Het spreekwoord ‘Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje’ duidt weliswaar op fatalisme. Maar als je niets doet geldt dat spreekwoord zeker.

Betekenis van onderwijs
Onderwijs is een belangrijke voorwaarde om aan armoede te ontsnappen. Maar het onderwijs is met name door financiële maatregelen steeds minder toegankelijk voor kinderen met een achtergrond van armoede. Talent kan zich zonder onderwijs niet ontwikkelen
Onderwijs biedt niet alleen de kans voor het individu om zijn talenten te ontwikkelen. Ook voor de samenleving als geheel betekent verloren talent een gemiste kans. Beleid dat niet ervoor zorgt dat talent de kans tot ontplooiing krijgt onthoudt niet alleen zijn burgers maar ook zijn bevolking kansen op welvaart.
Ook Zuidoost heeft te kampen met problemen op het gebied van voortijdige schooluitval. Wij storen ons aan het feit dat nog te veel kinderen niet het niveau bereiken om deel te kunnen nemen aan de Cito-toets. De erkenning van het belang van Voor- en Brede scholen en het inhalen van onderwijsachterstanden zien wij als goede vertrekpunten voor beleid. De PvdA streeft naar een optimale ontwikkeling van de talenten van onze kinderen door het bieden van kansen. Wij zullen het beleid op dit punt kritisch blijven volgen.

Initiatieven PvdA
De fractie van de PvdA zal met het oog op het voorgaande bij de diverse programma’s nadere voorstellen doen om onze lokale aanpak van de armoedeproblematiek verder te versterken. Het hoeft vandaag geen betoog, dat de fractie van de PvdA voor de mensen in Zuidoost hoopt dat aan het einde van morgen er een verkiezingsresultaat ligt dat voortzetting van de 3 kabinetten Balkenende onmogelijk maakt.

Sport
Voor de ontwikkeling van sociale cohesie en sociale weerbaarheid kan de betekenis van sport niet worden overschat. Door sport onderhoud je natuurlijk de gezondheid van je lichaam. Door sport leer je verder de betekenis van regels. Maar bovendien leer je door sport dat je door samenwerking tot betere resultaten kunt komen dan ieder voor zich.
Iedereen is zich bewust van de vele sporttalenten die in dit stadsdeel rondlopen. Met de bouw van 2 belangrijke sportvoorzieningen het Bijlmer sportcentrum en het Bijlmer sportpark is een belangrijke stap gezet in de richting van het scheppen van voorwaarden nodig voor de ontwikkeling van dat talent. Hierdoor kunnen ook de sportverenigingen een nieuwe ontwikkeling doormaken en nieuwe impulsen krijgen om het verenigingsgebeuren nieuw leven in te blazen.

Maar voorzitter, er is meer nodig.
Tegelijkertijd met de bouw van sportvoorzieningen moet er gewerkt worden aan kadervorming voor het beheer van de complexen en de opvang en begeleiding van dat talent. Daarvoor zal de PvdA bij de behandeling van het programma ‘Sport en recreatie’ komen met een initiatiefvoorstel dat moet dienen als leidraad voor het te voeren beleid op het gebied van het werven van sportkader.

De ruimtelijke context
De ruimtelijke vernieuwing van de Bijlmermeer is een belangrijke motor geweest voor de verbetering van het leefklimaat in Zuidoost. De vernieuwing van de Bijlmermeer nadert in deze bestuursperiode zijn voltooiing. In de structuurvisie hebben wij onze ruimtelijke ambities voor de toekomst neergelegd. Gezien de ruimtelijke positionering van Zuidoost zijn deze ambities ook zeer realistisch.
Zuidoost ligt immers in het hart van de meest dynamische regio van Nederland, De noordelijke Randstad of terwijl de Noordvleugel is een regio die het meest bijdraagt aan het bruto nationaal product, kortom hier wordt het meeste geld verdiend. Dit brengt nieuwe kansen maar ook nieuwe opgaven met zich mee.

De verstedelijking in de regio concentreert zich met name op de as Schiphol – Amsterdam en Almere. De Noordvleugel staat voor de enorme opgave om tot 2030 150.000 woningen te realiseren. In de structuurvisie zetten wij er op in dat 5.000 (3%) van die woningen in het stadsdeel gerealiseerd gaan worden. Het Rijk, de regio en gemeente hebben er voor gekozen om zoveel mogelijk aansluiting te zoeken bij bestaande infrastructuur. Daarom zit er bij de opgave een aanzienlijke binnenstedelijke opgave. De PvdA wil inzetten op behoud van de unieke stedenbouwkundige structuur van Amsterdam met zijn scheggen en lobben, op het efficiënter benutten van het openbaar vervoer en op het t.o.v. andere verstedelijkingsmodellen beperken van de groei van het aantal autokilometers. Dit model scoort het beste om de klimaatdoelstellingen
te realiseren. Als je bijvoorbeeld ervoor zou kiezen om de scheggen vol te bouwen genereert dat enorm meer asfalt en de woningen zullen veel lastiger te bedienen zijn met openbaar vervoer. Mijn fractiegenoot dhr Bals is hier in de commissie ROVB uitvoerig op ingegaan
Willen wij onze ruimtelijke ambities realiseren dan zullen wel een aantal duidelijke keuzen gemaakt moeten worden.
Het rijk zal een duidelijke keuze moeten maken om de Gaasperdammerweg te verdiepen en te overkluizen waardoor niet alleen ruimte ontstaat voor uitbreiding van de woningvoorraad, maar waardoor tevens de Bijlmer en Gaasperdam aaneengesmeed kunnen worden en een adequate vervoersverbinding tussen Almere en Schiphol gerealiseerd kan worden.
Het stadsdeel zal moeten kiezen voor een efficiënter gebruik van de bebouwde ruimte.
Door deze twee maatregelen zal niet alleen groen gespaard kunnen worden. Ook het draagvlak voor voorzieningen neemt toe, waardoor die voorzieningen ook beter bereikbaar worden.

Successen voortzetten
De begroting ziet er niet alleen in financieel opzicht goed uit, we mogen ons ook gelukkig prijzen met opmerkelijke verbetering die in dit stadsdeel bereikt zijn.
Een complex van acties heeft ertoe geleid dat de leefbaarheid in het stadsdeel met sprongen verbeterd is.
Werden eind jaren tachtig in sommige buurten volksverhuizingen geconstateerd van zo’n 40 % op jaarbasis. Nu is dat percentage volstrekt genormaliseerd. De gevolgen van de vernieuwing van de Bijlmermeer worden steeds meer zichtbaar.
Was eind jaren 80 Zuidoost het meest bekend vanwege zijn drugsproblemen. Met name de laatste jaren is door een combinatie van acties deze problematiek dermate teruggedrongen dat je tijdens werkbezoeken nog maat sporadisch dit probleem als één van de centrale problemen van zuidoost voorgeschoteld krijgt.
Ook op het gebied van de veiligheid zijn aansprekende verbeteringen tot stand gekomen. De cijfers liegen er niet om. Sterker dan in andere stadsdelen zijn de criminaliteitscijfers gedaald.
Zelfs de werkloosheid is in dit stadsdeel aanzienlijk lager dan in het verleden het geval was
De ambities voor dit stadsdeel waren en zijn groot. Het kan nog beter en het moet dus nog anders.

Bestuurlijke context
Begin tachtiger jaren zijn de stadsdeelraden ingesteld. Wij zijn ervan overtuigd dat veel van wat in Zuidoost is bereikt, niet bereikt was als er alleen sprake was geweest van centraal bestuur. Toen Zuidoost nog door wat tegenwoordig de centrale stad genoemd wordt, werd bestuurd zijn de problemen juist ontstaan. Het bestuurlijk stelsel met stadsdelen heeft maatwerk mogelijk gemaakt. In de voorgaande periode is geconstateerd dat om tot een nog beter resultaat te komen de samenwerking tussen stad en stadsdelen verbeterd moest worden. Het bestuursakkoord tussen de centrale stad en de stadsdelen was daar het resultaat van. Op zich heeft dit bestuursakkoord goed gewerkt. Een probleem was de democratische legitimering. De raad van het stadsdeel had het nakijken.
In de notitie van ongeduld naar actie geven de wethouders Asscher en Van Poelgeest aan ook in deze periode de samenwerking te willen. De fractie van de PvdA staat daar gezien de ervaringen uit de voorgaande periode positief tegenover. Op onderwerpen als ‘jeugd’, ‘WMO’ en ‘veiligheid’ maar ook op het gebied van armoedebestrijding kunnen samenwerkingsarrangementen tot betere resultaten leiden dan dat iedereen alleen voor zichzelf gaat.
Voor de fractie van de PvdA is echter wel van belang dat de democratische legitimering van die samenwerking toeneemt. De voorstellen van Asscher en Van Poelgeest gaan juist een andere kant uit. Hun voorstel is dat de raden in één keer besluiten in het vervolg van de samenwerking af te zien van hun recht om sturing aan de samenwerking te geven en om de samenwerking te controleren.
De fractie van de PvdA vindt deze ontwikkeling onaanvaardbaar en heeft in verband met de verdere ontwikkeling van deze discussie over het bestuurlijk stelsel een motie voorbereid, die ik hierbij aan u wil overhandigen.

Samenvatting
De ambities van de PvdA laten zich in de volgende tien punten samenvatten:
• Meer dan in het verleden wil de PvdA investeren in de Zuidooster gemeenschap zelf. Het is de kracht van de gemeenschap die het verschil moet maken
• Versterken van de sociale cohesie en de sociale weerbaarheid zijn daarin belangrijke resultaatgebieden
• Sport levert een goede bijdrage aan het versterken van sociale cohesie en sociale weerbaarheid. Het sportkader behoeft daartoe wel versterking. De fractie wil in sport en in sportkader investeren
• Armoede mag in onze tijd van voorspoed en welvaart niet voorkomen. Onze waarden en normen verzetten zich daartegen. Armoede breekt sociale cohesie en sociale weerbaarheid. Verantwoordelijkheid nemen, betekent voor de PvdA bestrijding van armoede
• Het stadsdeel zal in verband met de bestrijding van de armoede moeten samenwerken. Samenwerken ook met de centrale stad. De centrale stad zal het stadsdeel op zijn minst in financieel in staat moeten stellen onze ambities waar te maken. Armoedebestrijding zal daarom volgens de fractie van de PvdA onderdeel uit moeten maken van het nieuwe bestuursakkoord ‘Stad en de stadsdelen’.
• Onderwijs is een instrument om armoede voor de toekomst te bestrijden. Onderwijs vormt de proactieve schakel in de keten van de armoedebestrijding. Een toegankelijke Voor- en Bredeschool is daarvoor een goed instrument
• De fractie van de PvdA is sceptisch over de voorwaarden waaronder de zorg in het kader van de WMO is gedecentraliseerd. De verplichtingen die de gemeente krijgen toebedeeld worden onvoldoende financieel vertaald. Aan de andere kant ziet de PvdA in Zuidoost ook grote kansen om de zorg veel effectiever en efficiënter te kunnen organiseren dan voorheen het geval was.
• De fractie zet in op een efficiënter gebruik van de bebouwde omgeving om op die manier groene ruimte te kunnen sparen. De Uitweg variant – die bij bewoners een brede ondersteuning krijgt, maar door dit kabinet het lootje lijkt te leggen – biedt samen met de Structuurvisie een wenkend perspectief.
• De kwaliteit van de begroting als sturingsinstrument is naar de mening van de fractie sterk verbeterd. De tijd is rijp voor een laatste verbeterslag. De fractie heeft daar 3 punten voor op het oog.
1 Een onderzoek van deze begroting door de Rekenkamer Stadsdelen Amsterdam om inzicht te krijgen hoe de begroting nog beter sturend gemaakt kan worden
2 De toevoeging van een paragraaf ‘armoedebestrijding’ in ieder geval in de begroting 2008 om een samenhangend overzicht te kunnen krijgen van hetgeen het stadsdeel aan armoedebestrijding gaat doen
3 De operationalisatie van het bestuursakkoord naar prestaties voor de resterende jaren om met het DB de realisatie van het bestuursakkoord te kunnen plannen
• De fractie ziet samenwerking met de centrale stad en de overige stadsdelen als een belangrijk instrument om tot nog betere prestaties te komen. De fractie ziet daarbij wel een noodzaak van een effectievere democratische controle dan in de periode 2000 – 2004 het geval was. De fractie wijst in ieder geval een nog verdere aantasting van de democratische aan sturing en controle van de hand.

21 november 2006
Lourens Burgers,
Fractievoorzitter PvdA