Van de Zijlijn

Goede bedoelingen, verkeerde uitkomsten (1)
Gedoe in Zuidoost. PvdA-fractie vraagt om een onderzoek van de Rekenkamer. Burgemeester Cohen wil nieren proeven op integriteit. Een commissie Van Thijn houdt de PvdA-Zuidoost tegen het licht. De PvdA Zuidoost.(1) Daar hoor ik ook bij. Toen actief, nu aan de zijlijn. Wat vind ik ervan? Aflevering 1, die voorthinkelt op voetnoten.
Gedoe in Zuidoost is niks nieuws, de PvdA als Kop van Jut evenmin. Voor de grootste partij is gedoe een bedrijfsrisico: meerderheden baren gemakzucht en zelfgenoegzaamheid terwijl oplettendheid extra geboden is. Meerderheden wuiven fouten weg of het stofjes zijn, hun tegenstanders blazen de stofjes op tot zandstormen.
De PvdA-fractie is al sinds de eerste stadsdeelraadsverkiezingen veruit de grootste. Het is even eervol als riskant. De grootste levert de stadsdeelvoorzitter en een of meer DB’ers. Zij doen hun best, de fractie laat weten dat ze ’t goed doen, wat misgaat valt soms pas op als ’t bijna te laat is. Zoiets was er in 1996. Het stadsdeel kreeg 26,5 miljoen gulden voor uitvoering van een URBAN-programma voor Sociaal-Economische Vernieuwing van de Bijlmermeer. (2) Er kwamen projectgroepen voor de besteding van die gelden. Zij bestonden uit officiële vertegenwoordigers van officiële instellingen en die waren in die tijd vrijwel allen van oer-Nederlandse herkomst; ‘witten’ heette dat later. (3) Over de ideeën van die projectgroepen ontstond onrust, verwoord door een tweetal activisten van het ‘Allochtonen Breed Overleg’ (ABO), wijlen de heren Luqman en Maatrijk; ‘zwarten’ heetten zij voortaan. ‘Geld voor zwarten verdwijnt in de zakken van witten’, riepen ze op een bijeenkomst in het Kwakoecentrum. (4) Hun optreden werd het startsein voor de oprichting van een ‘Zwart Beraad’, waaraan zij zelf overigens niet deelnamen. Leden daarvan waren (voornamelijk uit Suriname afkomstige) activisten, ambtenaren en deelraadsleden (waaronder de PvdA’ers Codrington, Dors en Kanhai). Zij pleitten vanuit een ‘zwart perspectief’ voor ‘multiculturalisatie’ en ‘zwart aandeelhouderschap’, onder meer door groter ‘zwarte’ aanwezigheid in ambtenarij en stadsdeelraad . (5) Zij ontketenden ‘een sociale oorlog’ die niet zou stoppen, dreigden zij, voordat ‘wij hebben wat ons toekomt’ . (6)
Een verrast stadsdeelbestuur, bevreesd voor bananenrepublikeinse toestanden, voelde er aanvankelijk weinig voor ABO en Zwart Beraad het oor te lenen. Maar toen hun achterban leek te groeien en de media-aandacht toenam werd het gesprek aangegaan. Toen eind 1996 de kruitdampen optrokken waren veel Zwart Beraad eisen, ook in de deelraad, ingewilligd. (7) De ondervertegenwoordiging van ‘zwart’ op bestuurlijk niveau werd (misschien te) geforceerd teruggedrongen en de PvdA fractie in de deelraad kreeg in 1998 meer kleur. (8) Al is het Zwart Beraad daarna uit de openbaarheid verdwenen, de veranderingen waartoe het had opgeroepen zijn later niet meer teruggedraaid maar geconsolideerd. (9) Een plezierig gevolg daarvan is dat zich eigenlijk geen zwart-witte conflicten van enige omvang hebben voorgedaan. (10) Zuidoost is nog lang geen harmonieuze, multiculturele samenleving, maar het gaat er sindsdien interraciaal en multicultureel meestal ontspannen toe. Wel is spijtig dat de betrokkenheid bij het openbaar bestuur van bewoners uit de verschillende etnische groepen niet merkbaar is toegenomen, al maken hun vertegenwoordigers daar tegenwoordig duidelijk zichtbaar deel van uit.
En toen was het 2006 en was er opnieuw gedoe in Zuidoost met weer de PvdA als Kop van Jut. Toen was de PvdA-fractie de grootste, nu heeft ze de absolute meerderheid. Toen golden stadsdeelbestuur en fractie bij het Zwart Beraad als te ‘wit’, nu is ‘zwart’ dominant. (11) In 1996 zou de PvdA haar ‘zwarte’ leden te marginaliseren, in 2006 lijkt voor ‘witte’ nieuwkomers een PvdA-raadslidmaatschap niet langer aantrekkelijk. (12) In 1996 zou de ‘witte’ PvdA subsidies onthouden aan ‘zwarte initiatieven’, nu zou de ‘meerkleurige’ PvdA te scheutig zijn voor ‘zwarte’ Stichtingen.

Er schuilt een opvallend kleurverschil in de kritiek die de PvdA te verwerken krijgt. In 1996 was een witte PvdA de kwaaie pier, nu moet een zwarte PvdA het ontgelden. Ook het gedrag van de fractieleden was toen anders dan nu. In 1996 deelden de ‘zwarte’ PvdA-fractieleden de kritiek van het Zwart Beraad (als ze die al niet zelf formuleerden). In 2006 gaan een ‘wit’ DB-lid, de ‘witte’ fractievoorzitter en de ‘witte’ afdelingsvoorzitter voorop in de bescherming van hun zwarte collega’s. Dat strekt hun tot eer en is bevorderlijk voor de wit-zwarte solidariteit maar niet erg verstandig. Uiteraard gaan PvdA-leden er vanuit dat hun volksvertegenwoordigers zich fatsoenlijk gedragen. Maar ook nette politici kunnen lelijke fouten maken. In 1996 was het DB volstrekt te goeder touw bij de URBAN-plannenmakerij, ons besef dat de aanpak van het DB te kortschoot kwam pas na het optreden van ABO en Zwart Beraad. Is herhaling in 2006 ondenkbaar? Kan het dat PvdA-bestuurders en fractieleden ook nu te goeder trouw handelen en toch op onderdelen mistasten? De Rekenkamer onderzoekt het nu, maar het had de fractie gesierd als zij zich toch ook wat zelfkritischer te werk was gegaan. Hoe komt ’t toch, had de fractie zich kunnen afvragen, dat er zulke vervelende verhalen over ons de ronde doen terwijl we het toch zo goed bedoelen? Zit er misschien iets in ons gedrag zit dat de roddel en achterklap uitlokt?

Misschien kom je niet tot zulke vragen als je over een absolute meerderheid beschikt. Dan is het mogelijk een aardig thema voor het onderzoek van de Commissie Van Thijn.
_________________________
(1) Het PB heeft en commissie ingesteld om te onderzoeken of de kandidaatstellingsprocedure voor de gemeenteraadsverkiezingen 2006 conform de regels is verlopen, en om na te gaan op welke wijze het functioneren van de afdeling Amsterdam ZO en het afdelingsbestuur kan verbeteren en daar voor aanbevelingen doen. De commissie bestaat uit Ed van Thijn (voorzitter), Jan van der Moolen en Hennah Buyne en wordt ondersteund door Elske van der Veer en Annelies Spork
(2) Urban was een Europees initiatief, gericht op de verbetering van achterstandswijken van grote steden in Europa. Van de 26,5 mln voor ZO kwam 10 mln van de Europese Commissie en 16,5 mln van de Rijksoverheid.
(3) Stadsdeel, gemeente, woningcorporatie, arbeidsvoorziening, bedrijvenvereniging.
(4) 2.2.1996 (eigen aantekeningen). Luqman constateerde dat allochtonen (72% van de bevolking van Zuidoost) geen deel uitmaakten van de projectgroepen, dat alsnog key persons en organisaties moesten worden toegevoegd en dat er een ’Commissie van goed-bedoelende allochtone mensen’ moest worden opgericht om de allochtone inspanningen in de toekomst te bundelen. Volgens Maatrijk was het URBAN-geld bedoeld voor zwarten in Zuidoost, die er al 20 jaar op achteruit gingen. 80 pct van alle subsidies belandt bij ’witten’, sociale problemen worden niet aangepakt’. Maatrijk verweet de zwarte stadsdeelraadsleden alles lijdzaam over zich heen te hebben laten komen en in hun partijen gemuilkorfd te worden.
(5) De gezamenlijke visie van Zwart Beraad en Allochtonen Breed Overleg is in 1997 neergelegd in de synthesenotitie “ ‘Zwart-Wit’ nader beschouwd. Een aanzet tot multiculturalisatie en aandeelhouderschap van de Bijlmer.”
(6) De Groene Amsterdammer, 30.10.1996. ‘Zwart zijn is ons wapen’. Een gesprek met leden van het Zwart Beraad.
(7) De Amsterdamse wethouder Van der Aa wendde daartoe zijn invloed waarna al polderend voortgang werd geboekt. Aan de eis van ‘zwart aandeelhouderschap’ werd bv tegemoetgekomen door het uitnodigen van ‘zwarte’ representanten voor het Uitgebreid Bestuurlijk Overleg (UBO) waarin over de URBAN-projecten werd beslist. Een principieel debat tussen Zwart Beraad en critici is helaas nooit gevoerd. Ik schreef een reactie op de Zwart Beraadnotitie (11.5.1977.Wouter Gortzak. “Op de snijtafel. Een kritisch
e reflectie op Zwart-Wit nader beschouwd”), maar daar is het zwijgen toe gedaan; de PvdA-fractie (waarvan ik toen voorzitter was) noch het Zwart Beraad reageerden. Misschien wel omdat vertegenwoordigers van het Zwart Beraad me in het Groene-gesprek hadden vergeleken met de in 2006 overleden ex-president P.W.Botha, en me ‘een witte koloniale boer’, genoemd hadden, ‘het prototype van alles wat wit Zuidafrikaans is’.
(8) Er kwamen een ‘zwarte’ stadsdeelsecretaris (Freek Ossel) en meer zwarte ambtenaren in leidende functies. In 1998 ging de PvdA de stadsdeelverkiezingen in met een ‘zwarte’ lijsttrekker (Hannah Belliot) en een sterk opgekleurde kandidatenlijst. De toenmalige ‘witte’ stenen des aanstoots verdwenen in 1998 uit de stadsdeelraad. Janssen stelde zich niet herkiesbaar. Ik werd als kandidaat verslagen door Zwart Beraadcoryfee Codrington, waarna ik asiel zocht en vond in de PvdA Tweede Kamerfractie in Den Haag.
(9) Ossel werd als stadsdeelsecretaris opgevolgd door Hugo Fernandes Mendes, de opvolgster van Hannah Belliot als PvdA-lijsttrekker (en stadsdeelvoorzitter) werd in 2002 Elvira Sweet In 2006 werd zij opnieuw PvdA-lijsttrekker, na de verkiezingen bestaat de PvdA-fractie in meerderheid uit ‘zwarte’ volksvertegenwoordigers.
(10) Soms worden nog pogingen gedaan zwarte Zuidoostbewoners de barricaden op te jagen om vermeend onrecht te bestrijden, zoals in het voorjaar van 2006 rond de onthulling van een standbeeld van Anton de Kom. Het protest ertegen was wat vreemd: het initiatief tot het standbeeld kwam uit ‘zwarte’ hoek, bij de voorbereiding waren ‘zwarte’ sleutelfiguren en de familie De Kom in alle fasen nauw betrokken. Maar al maakten de protestanten van de onthulling lawaaiig een onaangename plechtigheid, het aantal protestanten was klein.
(11) De PvdA-fractie in 1996 telde twaalf leden van wie acht ‘wit’ en vier ‘zwart’. Van de eerste twaalf in 2006 gekozen PvdA’ers zijn er acht ‘zwart’ en vier ‘wit’, en dus min of meer een afspiegeling van de bevolkingssamenstelling. Van de kandidatenlijst van 2006 zijn uiteindelijk 20 mensen bij het bestuur terecht gekomen en wel vier DB-leden (een zwart / twee wit. Het tweede zwarte PvdA DB-lid kwam ‘van buiten). In de uiteindelijk tot stand gekomen fractie de verhouding zwart:wit als 14:3.
(12) De ‘witte’ DB-leden Verdonk en Verzijl alsmede fractievoorzitter Burgers zijn oudgedienden. Nieuw ‘wit’ talent valt in de fractie niet te ontdekken.